Александр Бриллиантов - Влияние восточного богословия на западное в произведениях Иоанна Скота Эригены

• Название: Влияние восточного богословия на западное в произведениях Иоанна Скота Эригены
• Автор: Александр Бриллиантов
• Издательство: Мартис
• Жанр: Религия
• Год: 1998

Автор — профессор Санкт–Петербургской духовной академии начала XX века — на примере творчества западного богослова и философа Иоанна Скота Эригены, переведшего на латынь творения преп. Максима Исповедника и Дионисия Ареопагита, исследует особенности восточного и западного христианского миросозерцаний, характерных для богословов IV‑VII вв., и показывает, как и каким образом возникают специфические черты, разделившие впоследствии римо–католическую и православную Церкви.

Исходный pdf - http://rutracker.org/forum/viewtopic.php?t=3864166

---

[Из Дополнения: О св. Максиме Исповеднике известны еще исследования: K. F. A. Preuss. Ad Maximi Confessoris de Deo hominisque deificatione doctrinam adnotationum pars I. Gymn. -Pr. Schneeberg. 1894. Σ. Σταυρίδης. Ή όδός πρός töv θεόν f| περί τοΰ τέλους τοΰ Ανθρώπου κατά Μάξιμον τδν Όμολογίτην. Κωνσταντι-νουπολις. 1894. В новом издании «Истории византийской литературы» Крумба-хера, в очерке, посещенном писателям-богословам и принадлежащем Эргарду, o св. Максиме, между прочим, говорится, что «псевдо-Дионисий введен [именно] через Максима в греческую церковь; он привел Ареопагита в соглашение с традиционным церковным учением и через то сильнее воздействовал на греческое богословие, нежели Иоанн Дамаскин; если, несмотря на то, он не приобрел для позднейшего времени значения, какое имел последний, который очень много ему обязан, то это зависело от того, что он не изложил своего богословия в систематически связном виде». Эргард также указывает на отсутствие до настоящего времени монографии, посвященной этому «выдающемуся» богослову. К. Krumbacher. Geschichte der byzantinischer Litteratur. 2 Aufl. bearb. unter Mitwirkung v. A. Ehrhard u. H. Geizer. München. 1897. 61-64.].

569

Cf. Weser, 2.

570

Ambigua. Cod. Gudianus, f. 123a (-Ohler, p.54, Migne, c. 1077).

571

f. 145b: Όθεν άναγκαίως άμφοτέρων έπιδεϋοθαί φημι τδν πρδς θεδν άμέμπτως εύθυπορεΓν βουλόμενον, της τε γραφικής έν πνεύματι γνώσεως, καί τής τών δντων κατά πνεύμα φυσικής θεωρίας' ώστε Ισοτίμους καί τά αύτά άλλήλοις παιδεύοντας τούς δύο νόμους, τδν τε φυσικδν καί τδν γραπτδν, καί μηδέτερον θατέρον ίχοντα πλέον ίλαττον, δύνασθαι δεΐξαι, ώς είκδς, τδν τελείας έραστήν γενέσθαι τής σοφίας τέλειον έπιθυμοΰντα.

572

f. 105b.

573

f. 263ab; объяснение слов св. Григория Богослова: παίξει γάρ λόγος αΐπύς fcv είδεοι παντοδαποΓσι, κρίνος (al. κιρνάς), ώς έθέλοι (al. έθέλει) κόσμον fcöv (al. δλον) Ρνθα καί f νθα.

574

f. 167b.

575

f. 146b.

576

f. 213b.

577

f. 157b-158b.

578

f. 160a.

579

f. l57b: ό διαγναΰς*πώς έρδν τοΰ θεού δεΓ<…>όφρήτως τε καί ίιγνώστως τής Ürtp λόγον καί νοΰν θείας τερπνάτητος έπιτεύξεται, καθ’ δν οίδε τρόπον τε καί λβγον ό τήν τοιαύτην δωρούμενος χάριν θεός καί οΐ ταύτην παρά θεού λαβεΓν φοθέντες.

580

f. 145b.

581

f. 150b.

582

f. 118a.

583

f. 124b125a: ούσία γίιρ πάντων των ίιρετων αύτός fecmv ό κύριος ήμών Ίησοΰς στός.<…>π&ς δηλϋονότι άνθρωπος &ρετής καθ’ Εξιν παγίαν μετέχων άναμφη Ηος θεού μετέχει τής ούσίας τών ίχρετων.

584

f. 135b-137b.

585

Weser, 27, 28.

586

f. 251b.

587

f. 244ab.

588

Huber. Philosophie d. Kirchenvater. 342.

589

f. 204a· δνευ γάρ έλλάμψεως έπιβάλλειν θεότητι των άμηχάνων έστι (о познании истины троичности Лиц в Боге).

590

Weser, 25, 26: Ή πίστις Αναπόδεικτος γνώσις fccmv, γνώσις αληθές των απορρήτων αγαθών ίχναποδ.:ικτική.

591

f. 1245а: κεφαλής μέν ό έξ ίιναποδείκτων άρχών άφέτους παντελώς Ρχουσαν τούς θεολογίας λόγους πίστιν κεκτημένος μεταλήψεται.

592

f. 225b: тф λόγψ τής πίστεως, ф πάντα τά ύπέρ φύσιν καί γνωσιν ίιλίσκεσθαι.

593

f. 26lb: ίμφασιν τινά πίστεως γνωστικήν… αϊτών ύποδέξασθαι.

594

f. 1189a.

595

f. 1214a: fot των περί τήν ούσίαν μόνον βτι τοίς όρώσιν ό θεός έαυτόν ύπενδί. Πάντα δέ τά περί τήν ούσίαν ού τό τί έστιν bХкіх τί ούκ ίσπν ύποδηλοΐ. κτλ.

596

f. 202b: 6 μηδέν δχν των δντων {χληθώς καί πάντα κυρίως ών καί ύπέρ πάντα ό.

597

f. 172b: πάσης απειρίας ύπάρχων έπέκεινα. f. 186b: περί θεόν γάρ, άλλ’ ού θεός, ή '“ίφία, δσης καί ταύτης άσυγκρίτως ύπέρκειται.

598

f. 204а: κινεί καί κινείται, ώς διψών τό διψασθαι, καί έρών τό έρ&σθαι, καί Αγαπών τό ίχγαπ&σθαι. Κατίχ τούτον τρόπον καί ό θεόφρων Γρηγόριός φησι· «Μονάς απ’ ίχρχης είς δυάδα κινηθεΐσα μέχρι τριάδος £στη>. Κινείται γίχρ tv τφ ταύτης δεκτικφ νφ, είτε ίχγγελικφ, είτε ίχνθρωπίνφ, δί αύτής καί fcv airtfi τάς περί αύτής έξετάσεις ποιουμένψ.

599

f. 120а: ή γίνεσις τής κινήσεως προεπινοείται.

600

f. 157b: ό δέ θεός<…>ύπέρ πάντα τίχ δντα έστ'ι<…>καί τήν, ών ούκ άνευ ταύτα, χρόνου φημΐ καί αίώνος καί τόπου φύσιν, οίς τό παν περικλείεται. Cf. f. 169a-169b.

601

f. 120a: ούδέν γ&ρ τοΛ γενομένων £στι τφ καθ’ αύτδ λόγψ ίικίνητον. f. 168a: πάντα γ&ρ κινείται τίχ όπωσοΰν δντα.

602

f. 254b: ό σύμπας τής δλης τών λογικών ούσιών γενέσεως ϊχων θεωρείται λόγος τόν τού είναι, τόν τοΰ εί είναι, καί τόν τοΰ άει είναι, καί τόν μϊν τοΰ είναι πρώτον κατ’ούσίαν δεδωρήοθαι τοΐς οδσι, τόν δέ τοΰ [εδ] είναι δεύτερον δεδόσθαι κατά προαίρεσιν αύτοϊς ώς αύτοκινήτοις, τόν δέ τοΰ αεί είναι τρίτον αύτοϊς κατίχ χάριν πεφιλοτιμήσθαι. Καί τόν μέν πρώτον δυνάμεως, τόν δέ δεύτερον ένεργείας, τόν δέ τρίτον ίχργίας [φασι] είναι περιεκτικόν.

603

f. 121а: Μόνου γάρ θεοΰ τό τέλος είναι καί τό τέλειον καί τό απαθές, ώς ακινήτου καί πλήρους καί απαθούς, τών γενητών δέ τό πρός τέλος άναρχον κινηθήναι, και απόσφ τελείφ τέλει παΰσαι τήν ένέργειαν, καί παθεΓν, αλλ' ούκ είναι ή γενέοθαι κατ' ούσίαν τό ϋποιον π&ν γίιρ γενητόν καί κτιστόν ούκ άσχετον δηλονότι. Εύγνωμόνως δέ τοΰ πάθους, άκουστέονού γίιρ τό κατά τροπήν ή φθοράν δυνάμεως ένταΰθα δηλοΰται πάθος αλλά τό φύσει συνυπάρχον τοϊς οδσι. Πάντα γάρ δσα γέγονε πάσχει τό κινεΐσθαι, ώς μή δντα αύτοκίνησις ή αύτοδύναμις.

604

Ср. Орлов, 117; Weser, 10.

605

f. 126a: Ού γάρ είναι δυνατόν τόν ύπέρ τά δντα κατά τά δντα τών δντων άντιλαμβάνεσθαάλλ’ ώς Γδια θελήματα γινώσκειν αύτδν τά δντα φαμέν.

606

f. 205b: Ού γάρ μεσάζεται θελήσει Ы τοΰ Πατρός ό'Υίός, ούδέ προεπινοεϊται τοΰ ΥΙοΰ καθ’ ότιοΰν ή τοΰ Πατρός θέλησις, δτι μηδέ προϋπην ό Πατήρ τοΰ Υίοΰ, &σπερ ούδέ νοΰς Λόγου τοΰ έξ αύτοΰ, οΰτε φώς τοΰ απαυγάσματος. Άμα γάρ τό είναι Ρχοντες καί θέλησιν μίαν έχουσιν δ τε Πατήρ καί ό έξ αύτοΰ άνάρχως γεννηθείς Υιός, άπλήν τε καί αδιαίρετον, ώσπερ οδν καί ούσίαν μίαν και φύσιν.

607

f. 168a: πάντα γάo κινείται τά όπωσοΰν δντα, τά μέν νοερά τε καί λογικά, γνωστι-κώς τε καί έπιστημονικώς, δτι μή αύτογνώσις ή αύτοεπιστήμη έστιν.

608

f. 157a: ό άνθρωπος<…>καί περιγράφεται καί περιγράφει, τό μέν τη ούσίρ, τό δέ Tfl δυνάμει<…>περιγράφεσθαι γάρ τοϊς νοητοϊς καί αίσθητόίς, ώς ψυχή τυγχάνων καί σώμα, καί περιγράφειν ταΰτα κατά δύναμιν πέφυκεν, ώς νοών καί αισθανόμενος.

609

f. 186a; f. 190a: νόησις–σχίσις ένωτική τών διηρημένων (τοΰ νοοΰντος καί το νοουμένου) περί τό έξ άμ<ροΓν νόημα. f. 192b.

610

f. 176b—177b; f. 138a.

611

f. 22 la: Ot τά πολλά των θείων μυστηρίων έκ τών όπαδών καί υπηρετών γενομέ-νων τοΰ Λόγου, καί αύτόθεν άμέσως τήν τών δντων μοηθέντων γνώσιν, κατά διαδοχήν διίι τών πρό αύτών εις αύτοΰς διαδοθέντα λαβόντες άγιοί φασι πέντε διαιρέσεσι διειλήφθαι τήν πάντων τών γεγονότων ύπόστασιν· ών πρώτην μέν φασιν είναι τήν διαιροΰσαν τής άκτιστου φύσεως τήν κτίστην καθόλου φύσιν, καί διά γενέσεως -Λ είναι λαβοΰσαν. ΦασΙ γάρ τόν θεόν άγαθότητι πεποιηκότα τών δντων άπάντων λαμπρών διακόσμηοιν, μή αύτόθεν αύτή καταφανή γενέσθαι τίνα καί όποιον είναι, τήν περι τούτο τήν κτίσιν τοΰ θεού διακρίνουσαν άγνοιαν διαίρεσιν λέγοντες. Τήν γάρ φυσικώς άλλήλων ταΰτα διαιρούσαν, μηδέποτε δεχομένην είς μίαν ούσίαν ένωσιν, ώς τόν ένα καί τόν αύτδν μή δυναμένην έπιδέξασθαι λόγον εΓασαν ά£)£)ητον. Δευτέραν δέ, καθ’ ήν ή διά κτίσεως τό είναι λαβοΰσα σύμπασα φύσις ύπο θεού διαιρείται είς νοητά καί αισθητά. Τρίτην, καθ’ f|v ή αισθητή φύσις διαιρείται είς ούρα-νόν καί γήν. Τετάρτην δέ, καθ’ ήν ή γή διαιρείται είς παράδεισον καί οικουμένην. Καί πέμπτην, καθ’ ήν ό έπΐ πάσιν, ώσπερ τι τών δλων συνεκτικώτατον Ιργαστήριον, καί π&σι τοϊς κατά πάσαν διαίρεσιν άκροις δι’ αύτοΰ φυσικώς μεσιτεύων άγαθοπρε-πώς κατά γένεσιν τοίξ οίσιν έπεισαχθε'ις άνθρωπος διαιρείται είς άρσεν καί θήλυ, πάσαν έχων δηλαδή φυσικώς ταίξ τών άκρων πάντων μεσότησι διά τής πρός τά άκρα πάντα τών Ιδίων μερών σχετικής ίδιότητος τήν πρός ένωσιν δύναμιν, δι’ ής ό κατά τήν αίτίαν τής τών διηρημένων γενέσεως συμπληρούμενος τρόπος έμελλε τοΰ θείου σκόπου τό μέγα μυστήριον έκδηλον δι’ έαυτοΰ καταστήσαι, τήν πρός άλληλα τών έν τοίξ οϋσιν άκρων έναρμονίως από τών προσεχών έπΐ τά πόρ£>ω, και τών ήττόνων έπϊ τά κρείττονα καθεξής άνατατικώς προϊοΰσαν, είς Θεόν αποπερατώσας ένωσιν.