Александр Бриллиантов - Влияние восточного богословия на западное в произведениях Иоанна Скота Эригены

• Название: Влияние восточного богословия на западное в произведениях Иоанна Скота Эригены
• Автор: Александр Бриллиантов
• Издательство: Мартис
• Жанр: Религия
• Год: 1998

Автор — профессор Санкт–Петербургской духовной академии начала XX века — на примере творчества западного богослова и философа Иоанна Скота Эригены, переведшего на латынь творения преп. Максима Исповедника и Дионисия Ареопагита, исследует особенности восточного и западного христианского миросозерцаний, характерных для богословов IV‑VII вв., и показывает, как и каким образом возникают специфические черты, разделившие впоследствии римо–католическую и православную Церкви.

Исходный pdf - http://rutracker.org/forum/viewtopic.php?t=3864166

---

603

f. 121а: Μόνου γάρ θεοΰ τό τέλος είναι καί τό τέλειον καί τό απαθές, ώς ακινήτου καί πλήρους καί απαθούς, τών γενητών δέ τό πρός τέλος άναρχον κινηθήναι, και απόσφ τελείφ τέλει παΰσαι τήν ένέργειαν, καί παθεΓν, αλλ' ούκ είναι ή γενέοθαι κατ' ούσίαν τό ϋποιον π&ν γίιρ γενητόν καί κτιστόν ούκ άσχετον δηλονότι. Εύγνωμόνως δέ τοΰ πάθους, άκουστέονού γίιρ τό κατά τροπήν ή φθοράν δυνάμεως ένταΰθα δηλοΰται πάθος αλλά τό φύσει συνυπάρχον τοϊς οδσι. Πάντα γάρ δσα γέγονε πάσχει τό κινεΐσθαι, ώς μή δντα αύτοκίνησις ή αύτοδύναμις.

604

Ср. Орлов, 117; Weser, 10.

605

f. 126a: Ού γάρ είναι δυνατόν τόν ύπέρ τά δντα κατά τά δντα τών δντων άντιλαμβάνεσθαάλλ’ ώς Γδια θελήματα γινώσκειν αύτδν τά δντα φαμέν.

606

f. 205b: Ού γάρ μεσάζεται θελήσει Ы τοΰ Πατρός ό'Υίός, ούδέ προεπινοεϊται τοΰ ΥΙοΰ καθ’ ότιοΰν ή τοΰ Πατρός θέλησις, δτι μηδέ προϋπην ό Πατήρ τοΰ Υίοΰ, &σπερ ούδέ νοΰς Λόγου τοΰ έξ αύτοΰ, οΰτε φώς τοΰ απαυγάσματος. Άμα γάρ τό είναι Ρχοντες καί θέλησιν μίαν έχουσιν δ τε Πατήρ καί ό έξ αύτοΰ άνάρχως γεννηθείς Υιός, άπλήν τε καί αδιαίρετον, ώσπερ οδν καί ούσίαν μίαν και φύσιν.

607

f. 168a: πάντα γάo κινείται τά όπωσοΰν δντα, τά μέν νοερά τε καί λογικά, γνωστι-κώς τε καί έπιστημονικώς, δτι μή αύτογνώσις ή αύτοεπιστήμη έστιν.

608

f. 157a: ό άνθρωπος<…>καί περιγράφεται καί περιγράφει, τό μέν τη ούσίρ, τό δέ Tfl δυνάμει<…>περιγράφεσθαι γάρ τοϊς νοητοϊς καί αίσθητόίς, ώς ψυχή τυγχάνων καί σώμα, καί περιγράφειν ταΰτα κατά δύναμιν πέφυκεν, ώς νοών καί αισθανόμενος.

609

f. 186a; f. 190a: νόησις–σχίσις ένωτική τών διηρημένων (τοΰ νοοΰντος καί το νοουμένου) περί τό έξ άμ<ροΓν νόημα. f. 192b.

610

f. 176b—177b; f. 138a.

611

f. 22 la: Ot τά πολλά των θείων μυστηρίων έκ τών όπαδών καί υπηρετών γενομέ-νων τοΰ Λόγου, καί αύτόθεν άμέσως τήν τών δντων μοηθέντων γνώσιν, κατά διαδοχήν διίι τών πρό αύτών εις αύτοΰς διαδοθέντα λαβόντες άγιοί φασι πέντε διαιρέσεσι διειλήφθαι τήν πάντων τών γεγονότων ύπόστασιν· ών πρώτην μέν φασιν είναι τήν διαιροΰσαν τής άκτιστου φύσεως τήν κτίστην καθόλου φύσιν, καί διά γενέσεως -Λ είναι λαβοΰσαν. ΦασΙ γάρ τόν θεόν άγαθότητι πεποιηκότα τών δντων άπάντων λαμπρών διακόσμηοιν, μή αύτόθεν αύτή καταφανή γενέσθαι τίνα καί όποιον είναι, τήν περι τούτο τήν κτίσιν τοΰ θεού διακρίνουσαν άγνοιαν διαίρεσιν λέγοντες. Τήν γάρ φυσικώς άλλήλων ταΰτα διαιρούσαν, μηδέποτε δεχομένην είς μίαν ούσίαν ένωσιν, ώς τόν ένα καί τόν αύτδν μή δυναμένην έπιδέξασθαι λόγον εΓασαν ά£)£)ητον. Δευτέραν δέ, καθ’ ήν ή διά κτίσεως τό είναι λαβοΰσα σύμπασα φύσις ύπο θεού διαιρείται είς νοητά καί αισθητά. Τρίτην, καθ’ f|v ή αισθητή φύσις διαιρείται είς ούρα-νόν καί γήν. Τετάρτην δέ, καθ’ ήν ή γή διαιρείται είς παράδεισον καί οικουμένην. Καί πέμπτην, καθ’ ήν ό έπΐ πάσιν, ώσπερ τι τών δλων συνεκτικώτατον Ιργαστήριον, καί π&σι τοϊς κατά πάσαν διαίρεσιν άκροις δι’ αύτοΰ φυσικώς μεσιτεύων άγαθοπρε-πώς κατά γένεσιν τοίξ οίσιν έπεισαχθε'ις άνθρωπος διαιρείται είς άρσεν καί θήλυ, πάσαν έχων δηλαδή φυσικώς ταίξ τών άκρων πάντων μεσότησι διά τής πρός τά άκρα πάντα τών Ιδίων μερών σχετικής ίδιότητος τήν πρός ένωσιν δύναμιν, δι’ ής ό κατά τήν αίτίαν τής τών διηρημένων γενέσεως συμπληρούμενος τρόπος έμελλε τοΰ θείου σκόπου τό μέγα μυστήριον έκδηλον δι’ έαυτοΰ καταστήσαι, τήν πρός άλληλα τών έν τοίξ οϋσιν άκρων έναρμονίως από τών προσεχών έπΐ τά πόρ£>ω, και τών ήττόνων έπϊ τά κρείττονα καθεξής άνατατικώς προϊοΰσαν, είς Θεόν αποπερατώσας ένωσιν.

612

f. 221b: Τούτου δή χάριν έσχατος έπεισάγεται τοϊς ούσιν ό άνθρωπος, οίονεί σύνδεσμός τις φυσικός τοϊς καθόλου διά τών οικείων μερών μεσιτεύων άκροις, καί είς έν άγων έν έαυτφ τά πολλφ κατά τήν φύσιν άλλήλων διεστηκότα τφ διαστήματι, IVa τής πρός Θεόν, ώς αίτιον, τά πάντα συναγούσης ένώσεως έκ τής ίδιάς πρότερον άρξάμενος διαιρέσεως, καθεξής διά τών μέσων είρμφ καί τάξει προβαίνων είς τόν θεόν λάβη τό πέρας τής διά πάντων κατά τήν ένωσιν γινομένης υψηλής άναβάσε-ως, έν φ ούκ έστι διαίρεσις, τήν μηδαμώς ήρτημένην δηλαδή κατά τόν προηγούμε-νον λόγον τής περί τήν γένεσιν τοΰ άνθρώπου θείας προθέσεως κατά τό θήλυ κα'ι τό άρσεν ιδιότητα τ(| περί τήν θείαν άρετήν άπαθεστάτη σχέσει πάντη τής φύσε ως έκτιναξάμενος, ώστε δειχθήναί τε καί γενέσθαι κατά τήν θείαν πρόθεσιν άνθρωπον μόνον, τή κατά τό δρσεν καί τό θήλυ προσηγορίρ μή διαιρούμενον, καθ’ δν καί προηγουμένως γεγένηται λόγον τοίξ νΰν περί αύτόν ούσι τμήμασι μή μεριξόμενον, διά τήν τέλειαν πρός τόν ίδιον, ώς έφην, λόγσν καθ’ δν έστιν ένωσιν (öhler: γνώσιν; Erigena, De div. nat. с. 532C: adunationem).

613

f. 222a: είτα τόν παράδεισον καί τήν οικουμένην διά τής οικείας άγιοπρεποΰς άγωγής ένώσας μίαν ποιήσειε γήν, μή διαιρουμένην αύτφ κατά τήν τών μερών αύτής δια<ροράν, άλλά μάλλον συναγομένην, ώς μηδεμίαν πρός μηδέν τών αύτής ύπαγωγήν παθόντι μερών.

614

f. 222a: εΤτα τίι νοητίι καί τίι αίσθητίχ πρός τούτοις ένώσας διΑ τήν πρός Αγγέλους κατά τήν γνώσιν ισότητα μίαν ποιήση κτίσιν τήν δπασαν κτίσιν, μή διαιρουμένην αύτφ κατίχ τήν γνώσιν καί τήν αγνωσίαν..

615

f. 222b: καί τέλος έπΐ π&σι τούτοις, καί κτιστήν φύσιν τη Ακτίστψ βί Αγάπης ένώσας (ώ τοΰ θαύματος τής περί ήμας τοΰ θεοΰ φιλανθρωπίας) Εν καί ταύτόν δείξειε κατίι τήν έξιν τής χάριτος, δλος δλφ περιχωρήσας όλικώς τφ θεφ, καί γενόμενος π&ν εΓ τί πέρ έστιν ό θεός, χωρίς τής κατ'ούσίαν ταύτότητος, καί δλον αύτόν Αντιλαβών έαυτοΰ τόν θεόν, καί τής έπ’αυτόν τόν θεόν Αναβάσεως οιον έπαθλον αύτόν μονώτατον κτησάμενος τόν θεόν…

616

f. 129a: Γν’ δπερ έστΐ θεός ψυχή, τοΰτο ψυχή σώματι γένηται, και είς Αποδειχθή τών δλων Δεμιουργός, αναλόγως διΑ τής Αφθρωπότητος πΑσιν έπιβατεύων τοΐς ούσι, καί είς Εν?λθη τά πολλά άλλήλων κατά τήν φύσιν διεστηκότα περί τήν μίαν τοΰ ανθρώπου φύσιν άλλήλοις συννεύοντα, καί γένηται τά·πάντα έν πάσιν αΰτδς δ θεός…

617

f. 158b: μόνη αίσθήσει έαυτόν δλον έπικλίνας έκδέδωκε.

618

f. 138a: ούκ £χων άλλοθι ποι κινηθήναι.

619

f.222b: περί τά ύπ’αύτδν, ών αύτδς θεόθεν άρχειν έπετάγη, παρά φύσιν έκίον άνοήτως κεκίνηται, — rfj πρδς ϊνωσιν τών διηρημένων δοθείση αύτφ φυσική δυνάμει κατά τήν γένεσιν είς τήν τών ήνωμένων μάλλον διαίρεσιν παραχρησάμενος..

620

f.238b: ή μετά τών άνοήτων κτενών άτιμος συμπαρενύλησις; cf. f. 129a: τοΰ θεδς είναι χάριτι τδ χοΰ^ γενέσθαι καθ’ αΓρεσιν προτιμήσας. Migne, s. gr. t. 90, с. 277: νοΰς γεωθείς.

621

f. 154b.

622

f. 138a: νέφος — έστι τφ ήγεμονικφ τής ψυχής έπισκοτοΰν τδ σαρκικδν πάθος, και προκάλυμμά έστιν ή κατ’αΐ'σθησιν απάτη. κτλ.

623

f.241a: γυμνός ήν δ πρώτος άνθρωπος, ούχ ώς άσαρκος και άσώματος, άλλ’ ώς τήν παχυτέραν τήν σάρκα ποιοΰσαν καί θνητήν και άντίτυπον κρ&σιν ούκ έχων.

624

f. 134а· Επειδή<…>ό άνθρωπος<…>λήθην<…>Θεοΰ πάμπαν έπεποίητο, τής γνώμης άξιον κατά θείαν ψήφον<…>έδρίψατο καρπόν, ού μόνον τοΰ σώματος τήν φθοράν καί τόν θάνατον<…>, αλλά καί τής έκτός καί περί αύτόν ύλικής ουσίας τό άστατον καί ανώμαλον<…>, είτε τότε αύτήν τοΰ θεοΰ διά τήν παράβασιν τφ ήμετέρψ σώματι συμμετακεράσαντος, καί τήν πρός τό άλλοιοΰσθαι καί αύτη, ώσπερ τφ σώματι<…>ένθεμένου δύναμιν<…>, είτε έξ αρχής κατά πρόγνωσιν οΟτως αύτήν δημιουργήσαντος διά τήν προοραθεΓσαν παράβασιν ώστε τφ πάσχειν καί κακοΰσθαι δι’ αύτής, είς συναίσθησιν έαυτοΰ καί τοΰ οικείου αξιώματος έλθείν…

625

f.24la: Οϋδέν<…>ειχεν 6 πρώτος άνθρωπος μεταξύ θεοΰ καί αύτοΰ προβεβλημένον πρός είδησιν,<…>δίχα παντός Επικαλύμματος καί προβλήματος, οία τής πρός τά αισθητά τών αισθήσεων έμπαθοϋς συμπλοκής τυγχάνων έλεύθερος.

626

f. 135a; f. 263b.

627

f. 158b: Τήν γάρ σύμβουλον παραδεξαμένην τόν δφιν θεοΰ πλέον παραδεξάμενος αίσθησιν καί τοΰ άπηγορευμένου ξύλου, ф καί θάνατον συνεΐναι προεδιδάχθη τόν καρπόν όρέγουσαν. βρώσεως άπαρχήν ποιησάμενος, πρόσφορον τφ καρπφ τήν ζωήν μετηλλάξατο, ζώντα τόν θάνατον έαυτω κατά πάντα τόν χρόνον τοΰ παρόντος καιροΰ δημιουργήσας. ΕΙ γάρ φθορά γενέσεως ύπάρχει ό θάνατος, άεί δέ τό δι’ έπιρροής τροφών γινόμενον φυσικώς φθείρεται σώμα τή διαπνεόμενον, άεί άρα δι’ δν είναι τήν ζωήν έπίστευσεν άκμάζοντα έαυτφ τε καί ήμΐν τόν θάνατον ό Άδάμ συνετήρησεν.

628

f. 239а: έν fj (τη έκ σωμάτων γεννήσει) κράτος υπήρχε τής ήμών κατακρίσεως. Cp. Bach, I, 23.