Джон Стейнбек - Гронкi гневу (на белорусском языке)

• Название: Гронкi гневу (на белорусском языке)
• Автор: Джон Стейнбек
• Жанр: Проза

---

- Я ўжо не ведала, што i падумаць, - сказала яна. - Не ведала, дзе вас шукаць.

- А мы проста так хадзiлi, глядзелi, - адказала Руцi.

- А Том дзе? Вы яго не бачылi?

Руцi напусцiла на сябе важны выгляд.

- Так, мэм, бачылi. Ён пабудзiў мяне i сказаў, што перадаць. - Дзяўчынка замаўчала, каб падкрэслiць сваю значнасць.

- Ну, што? - нецярплiва запыталася мацi.

- Ён прасiў перадаць табе... - Руцi зноў замаўчала i глянула на Ўiнфiлда, цi бачыць ён, якая ў яе важная роля.

Мацi падняла руку, нiбы замахваючыся:

- Ну што?

- Ён работу атрымаў, - выпалiла Руцi. - Пайшоў працаваць. - Яна з апаскай паглядзела на паднятую руку мацi. Рука апусцiлася, потым пацягнулася да дзяўчынкi. Мацi абняла Руцi за плечы, парывiста прыцiснула да сябе i адпусцiла.

Руцi ў замяшаннi ўставiлася ў зямлю i загаварыла пра iншае:

- У iх там унiтазы. Беленькiя.

- А ты ўжо збегала туды, - занепакоiлася мацi.

- Мы з Уiнфiлдам пабылi там, - адказала Руцi i адразу ж учынiла вераломства: - Уiнфiлд сапсаваў прыбiральню.

Хлопчык пачырванеў. Ён блiснуў вачамi на Руцi.

- А яна туды папiкала, - сказаў ён помслiва.

Мацi захвалявалася:

- Што вы там нарабiлi? Пакажыце. - Яна сiлай павяла малых да дзвярэй санiтарнага вузла i ўштурхнула ўсярэдзiну. - Дык што вы тут натварылi?

Руцi паказала на ўнiтаз:

- Тут як засвiшча, зашыпiць, потым як забулькоча! Цяпер сцiхла.

- Пакажыце, што вы зрабiлi, - патрабавала мацi.

Уiнфiлд нехаця падышоў да ўнiтаза.

- Я толькi слабенька так нацiснуў на вось гэта, - сказаў ён. - Проста ўзяўся рукой вось так, i... - Зноў зашумела вада, i хлопчык адскочыў.

Мацi закiнула галаву назад i засмяялася; Руцi i Ўiнфiлд пакрыўджана пазiралi на яе.

- Так яно i павiнна быць, - сказала мацi. - Я некалi бачыла такiя. Калi скончыш, трэба нацiснуць.

Дзецi адчулi вялiкi сорам за сваю недасведчанасць. Яны выйшлi за парог i пайшлi праходам памiж палатак - падзiвiцца на шматлiкую сям'ю, што сядзела за снеданнем.

Мацi праводзiла дзяцей позiркам. Потым агледзела памяшканне. Падышла да душавой кабiнкi i зазiрнула ў яе. Падышла да ўмывальных ракавiн i правяла далонню па белым фаянсе. Крыху адкруцiла кран, падставiла пад струмень палец i паспешлiва адхапiла руку, калi пайшла гарачая вада. З хвiлiнку разглядала ракавiну, потым уторкнула затычку i напусцiла ў ракавiну вады, крыху з гарачага крана i крыху з халоднага. Тады яна памыла рукi ў цёплай вадзе, умыла твар i ўжо прыгладжвала мокрымi рукамi валасы, як за яе спiнай раптам пачулiся нечыя крокi па цэментавай падлозе. Мацi крута павярнулася. Перад ёю стаяў пажылы чалавек i глядзеў на яе з зусiм зразумелым абурэннем. Ён строга запытаўся:

- Як вы сюды папалi?

Мацi сутаргава глынула слiну, адчуваючы, як вада сцякае з падбародка i праз сукенку дабiраецца да цела.

- Я не ведала, - прамовiла яна прабачлiвым тонам. - Думала, тут для ўсiх.

Пажылы чалавек насупiўся.

- Тут для мужчын, - сказаў ён сурова. Тады падышоў да дзвярэй i паказаў на дошчачку: ДЛЯ МУЖЧЫН. - Ну вось, больш доказаў не трэба. Вы што, не бачылi?

- Не, - пачырванеўшы ад сораму, адказала мацi. - Не заўважыла. А ёсць, дзе мне можна?

Абурэнне пажылога чалавека астыла.

- Вы толькi што прыехалi? - запытаўся ён больш прыязным тонам.

- Уночы.

- Значыць, камiсiя яшчэ з вамi не гаварыла?

- Якая камiсiя?

- Ну як жа - жаночая камiсiя.

- Не, са мной не.

Пажылы чалавек важна сказаў:

- Хутка яна да вас зойдзе i ўсё растлумачыць. Мы клапоцiмся аб навiчках. А калi вам патрэбна жаночая прыбiральня, абыдзiце будынак. Той бок - ваш.

Мацi няўпэўнена запыталася:

- Вы кажаце, што жаночая камiсiя... прыйдзе да нас у палатку?

Чалавек кiўнуў галавой:

- Так, павiнна хутка прыйсцi.

- Дзякуй вам, - сказала мацi, паспешлiва выйшла за дзверы i ледзь не бягом кiнулася да сваёй палаткi.

- Бацька! - крыкнула яна. - Джон, падымайцеся! I ты, Эл. Уставайце ўсе, памыйцеся. - Яе сустрэлi няўцямнымi, соннымi позiркамi. - Уставайце, iдзiце твары памыйце. I валасы прычашыце.

Дзядзька Джон быў бледны i з выгляду нездаровы. На падбародку ў яго чарнеў кровападцёк.

Бацька запытаўся:

- Што здарылася?

- Камiсiя! - выгукнула мацi. - У iх тут камiсiя... жаночая камiсiя... хутка прыйдзе да нас. Уставайце ж, iдзiце мыцца. Пакуль мы тут спалi i храплi, Том на працу ўладкаваўся. Падымайцеся, ну!

Усе выйшлi з-пад брызенту яшчэ сонныя. Дзядзька Джон пахiснуўся на хаду, i па твары яго прабегла хваравiтая грымаса.

- Iдзiце ў той дамок i памыйцеся, - загадала мацi. - Хуценька паснедаем, бо прыйдзе камiсiя. - Мацi прынесла трэсак, што ляжалi кучкай за палаткамi, развяла агонь i дастала кухонны посуд. - Кукурузныя аладкi, - сказала яна сама сабе. - Аладкi з падлiўкай. Так хутчэй. Трэба спяшацца. - Яна гаварыла сама з сабой, а Руцi з Уiнфiлдам стаялi побач i здзiўлена пазiралi на яе.

Над лагерам пацягнуўся дымок ранiшнiх вогнiшчаў, адусюль чулася гамонка.

Ружа Сарона, раскудлачаная, заспаная, вылезла з-пад брызенту. Мацi, мераючы прыгаршчамi кукурузную муку простага памолу, павярнулася да дачкi. Паглядзела на пакамечаную, нясвежую сукенку, на зблытаныя, нечасаныя валасы.

- Прывядзi сябе ў парадак, - вымавiла яна скорагаворкай. - Зараз жа пайдзi i памыйся. Надзень чыстую сукенку, я яе памыла. Прычашыся, пратры вочы. - Мацi вельмi хвалявалася.

Ружа Сарона панура буркнула:

- Я сябе дрэнна адчуваю. Хачу, каб Конi прыйшоў. Без яго я рабiць нiчога не буду.

Мацi крута павярнулася да дачкi. Далонi яе i запясцi былi ў жоўтай кукурузнай муцэ.

- Разашарна, - строга сказала яна, - вазьмi сябе ў рукi. Досыць табе хныкаць. Сюды хутка з'явiцца жаночая камiсiя, што ж, мы на iх спадылба глядзець будзем?

- Дык жа ж мне нездаровiцца.

Мацi ступiла да яе, выставiўшы наперад зацярушаныя мукой рукi.

- Iдзi памыйся, - загадала яна. - Бывае так, што свае хворасцi трэба трымаць пры сабе.

- Мяне нудзiць, - жаласлiва паскардзiлася Ружа Сарона.

- Дык адыдзiся ўбок, i няхай вырве. Канешне, цябе будзе нудзiць. Усiх нудзiць. Адыдзiся ўбачок, потым прывядзi сябе ў парадак, ногi памый i туфлi надзень. - Мацi зноў вярнулася да вогнiшча. - I косы запляцi, - дадала яна.

На гарачай патэльнi сквiрчэла сала, i тук зашыпеў i пырснуў у бакi, калi мацi апусцiла ў яго цеста з лыжкi. Падлiўку яна згатавала ў кацялку - развяла муку ў растопленым сале, дадала вады, пасалiла i разбоўтала. Кава пачала падымацца ў вялiкай, на галон, бляшанцы, i ад яе пацягнула кававым водарам.

Бацька не спяшаючыся вяртаўся да палаткi, i мацi агледзела яго крытычным вокам. Ён запытаўся:

- Ты кажаш, Том атрымаў працу?

- Так, сэр. Пайшоў, яшчэ як мы спалi. Ану, адчынi гэту скрынку, вазьмi чысты камбiнезон i кашулю. I вось яшчэ што, самой мне зусiм няма часу, дык ты памый вушы Ўiнфiлду i Руцi. Там ёсць гарачая вада. Зробiш? Добра патры iм вушы i шыю. Каб дзеткi ў нас былi свежанькiя i аж блiшчалi.

- Во расшчабяталася, такой цябе я яшчэ нiколi не бачыў, - сказаў бацька.

- Трэба, каб у сям'i быў прыстойны выгляд! У дарозе не было як. А цяпер можна. Свой брудны камбiнезон пакiнь у палатцы, я яго потым памыю.

Бацька пайшоў пад навес i неўзабаве паявiўся ў злiнялым ад мыцця сiнiм камбiнезоне i кашулi. Ён павёў пасумнелых i ўстрывожаных дзяцей да санiтарнага блока.

Мацi крыкнула iм наўздагон:

- Добра патры iм вушы!

Дзядзька Джон паказаўся ў дзвярах мужчынскага аддзялення, вызiрнуў, потым вярнуўся, сеў на ўнiтаз i доўга сядзеў там, падпёршы балючую галаву рукамi.

Мацi зняла з патэльнi румяныя аладкi i толькi паспела апусцiць у гарачае сала некалькi лыжак рэдкага цеста, як на зямлю каля вогнiшча ўпаў нечы цень. Яна азiрнулася цераз плячо. Ззаду стаяў маленькага росту чалавек з худым, загарэлым, зрэзаным маршчынамi тварам i вясёлымi вачамi. Ён быў тонкi, як жэрдка. Яго беленькi чысты пiнжак дзе-нiдзе распоўзся ў швах. Чалавек усмiхнуўся ёй i сказаў:

- Добрай ранiцы.

Мацi глянула на яго белы касцюм, i твар яе падазрона нахмурыўся.

- Добрай, - адказала яна.

- Вы мiсiс Джоўд?

- Я.

- Мяне зваць Джым Роўлi. Я адмiнiстратар лагера. Зайшоў паглядзець, як тут у вас, цi ўсё ў парадку. Вам, можа, што-небудзь трэба?

Мацi недаверлiва разглядала яго.

- Не, - адказала яна.

Роўлi сказаў:

- Калi вы прыехалi, я ўжо спаў. На шчасце, у нас аказалася вольнае месца. - Голас яго гучаў ветлiва.

Мацi прастадушна адказала:

- Тут усё вельмi добра. Асаблiва там, дзе мыюць бялiзну.

- Пачакайце, хутка жанчыны збяруцца на мыццё. Вось будзе весела! Як на малiтоўным сходзе. Ведаеце, мiсiс Джоўд, што яны ўчора зрабiлi? Хорам заспявалi. Пяюць гiмны i труць бялiзну ў такт. Было што паслухаць, паверце.

З твару мацi паступова сходзiў недавер да гэтага чалавека.

- Вiдаць, сапраўды прыемна было слухаць. Вы тут за начальнiка?

- Не, - адказаў Роўлi. - Народ тут у нас такi, што пазбавiў мяне неабходнасцi начальстваваць. Падтрымлiваюць чысцiню ў лагеры, глядзяць, каб быў парадак - самi з усiм спраўляюцца. Такiх людзей я зроду не бачыў. У зале, дзе ў нас бываюць сходы, адзежу шыюць, цацкi робяць. Зроду такiх людзей не бачыў.