Жан Сартр - Блiзкасць (на белорусском языке)

• Название: Блiзкасць (на белорусском языке)
• Автор: Жан Сартр
• Жанр: Проза

---

Яны паскорылi хаду, але Анры не адставаў: ён па-ранейшаму моўчкi iшоў следам. Яны прабеглi ўсю вулiцу Дэлямбр i пасунулiся далей - да Абсерваторыi. Рырэта чула, як у Анры парыпваюць падэшвы. Iх ступе, нiбы рэха, туравала роўнае i глухое сапенне: гэта дыхаў Анры (дыханне ў яго заўсёды было шумнае, але не да такой ступенi: вiдаць, каб iх дагнаць, яму давялося бегчы; а можа, ён хрыпеў ад хвалявання).

"Трэба рабiць выгляд, быццам мы яго не заўважаем, - падумала Рырэта. Проста быццам яго няма". Але яна не ўтрымалася i зiрнула на Анры краем вока. Ён быў белы як палатно, павекi ў яго былi настолькi апушчаныя, што здавалася, ён iдзе з заплюшчанымi вачыма. "Чысты самнамбул", - з пэўнай гiдлiвасцю падумала Рырэта. Вусны ў Анры дрыжалi, ад чаго маленькi, напалову адклеены кавалачак ружовага пластыра на нiжняй губе дрыжаў таксама. Рырэта адчувала сябе нiякавата, але баялася яна не Анры - у жыццi яе заўсёды палохалi дзве рэчы: хваравiтасць i нездаровая страсць. Яны ступiлi яшчэ колькi крокаў, i раптам Анры, не гледзячы, паволi выпрастаў руку i ўчапiўся ў Люлюiн локаць. Люлю перакрывiла рот, нiбыта збiраючыся заплакаць, уся перасмыкнулася i вызвалiла руку.

- Ух-ф-ф! - выдыхнуў Анры.

Рырэце жудасна карцела спынiцца: у яе ўжо калола ў баку i ў вушах усё гудзела. Але Люлю перайшла ўжо ледзь не на бег; яна таксама нагадвала самнамбулу. Рырэта нават падумала, што, калi зараз адпусцiць руку i спынiцца, тыя абое так i пойдуць далей - моўчкi, з заплюшчанымi вачыма i бледныя, як мерцвякi.

Раптам Анры сказаў нейкiм дзiўным, сцiснутым хрыпам голасам:

- Вяртайся са мной дадому.

Люлю не адказала, i Анры зноў, тым жа сiпатым голасам i з такою самаю iнтанацыяй, прамовiў:

- Ты мая жонка. Вяртайся дадому.

- Няўжо вы не бачыце, - адказала Рырэта цераз зубы, - яна не хоча вяртацца. Пакiньце яе ў спакоi!

Але Анры, здаецца, не чуў. Ён паўтараў сваё:

- Я твой муж, я хачу, каб ты вярнулася са мной.

- Прашу вас, пакiньце яе ў спакоi, - пiсклявым голасам сказала Рырэта. - У вас нiчога не выйдзе, асаблiва калi будзеце так назаляць. Дайце прайсцi спакойна.

Анры здзiўлена зiрнуў на Рырэту.

- Гэта мая жонка, - сказаў ён, - яна мая, я хачу, каб яна вярнулася са мной.

Ён зноў ухапiў Люлю за руку, i гэты раз яна ўжо не вызвалiлася.

- Iдзiце прэч! - сказала Рырэта.

- Не пайду, я буду хадзiць за ёю паўсюль, я хачу, каб яна вярнулася дадому.

Ён гаварыў праз сiлу. Але раптам скурчыў грымасу i, агалiўшы зубы, крыкнуў на ўсё горла:

- Ты мая!

Некаторыя прахожыя пачалi з усмешкамi азiрацца. Анры тузаў Люлю за руку i рыкаў, як звер, выскаляючы зубы. На шчасце, побач праязджала пустое таксi. Рырэта махнула рукой, i машына спынiлася. Анры спынiўся таксама. Люлю памкнулася была рушыць далей, але яны цвёрда ўтрымалi яе на месцы, кожны за сваю руку.

- Вы павiнны зразумець, - сказала Рырэта, цягнучы Люлю да таксi, - такiм прымусам вам вярнуць яе нiколi не ўдасца.

- Пусцiце яе, пусцiце маю жонку, - сказаў Анры i пацягнуў Люлю ў iншы бок.

Люлю стаяла бязвольная, як ануча.

- Дык вы сядаеце цi не сядаеце, - нецярплiва крыкнуў шафёр.

Рырэта выпусцiла Люлю i пачала дубасiць Анры па руках. Але той, здавалася, не заўважаў. Раптам ён аслабiў хватку i ўтаропiўся на Рырэту дурнымi вачыма. Рырэта таксама глядзела на яго. Ёй было цяжка сабрацца з думкамi, усярэдзiне яна адчувала толькi непрыемную млосць. Некалькi секунд яны стаялi, узiраючыся адно ў аднаго, i аддыхвалiся. Нарэшце Рырэта схамянулася, абхапiла Люлю за стан i ўвапхнула ў таксi.

- Куды едзем? - спытаў шафёр.

Анры падаўся за iмi, каб таксама сесцi ў таксi, але Рырэта з усяе сiлы адштурхнула яго i хутчэй зачынiла дзверцы.

- О! Едзьце, едзьце, - прабалбатала яна шафёру. - Мы пасля вам скажам куды.

Таксi зрушыла, i Рырэта адвалiлася на спiнку сядзення. "Як усё гэта было непрыстойна", - падумала яна. Яна ненавiдзела Анры.

- Мiлая Люлю, куды вы хочаце паехаць? - спытала яна ласкава.

Люлю не адказала. Рырэта абняла яе i зрабiла ўмольны выгляд.

- Ну, што вы, трэба ж адказваць. Хочаце, я завязу вас да П'ера?

Люлю зрабiла невыразны рух, якi Рырэта палiчыла за згоду, i, перагнуўшыся наперад, сказала:

- Вулiца Месiн, адзiнаццаць.

Азiрнуўшыся, Рырэта заўважыла, што Люлю глядзiць на яе нейкiм дзiўным поглядам.

- Якi ж ён... - пачала была Рырэта.

- Ненавiджу вас, - зараўла Люлю, - ненавiджу П'ера, ненавiджу Анры. Што вы да мяне ўсе прычапiлiся? Вы мяне мучыце!

Раптам яна змоўкла, i рысы твару ў яе перакрывiлiся.

- Паплачце, - сказала Рырэта з непарушнаю годнасцю, - паплачце, вам будзе лягчэй.

Люлю перагнулася напалам i зарыдала. Рырэта абхапiла яе рукамi i моцна прыцiснула да сябе. Час ад часу яна пачынала пяшчотна гладзiць сяброўку па валасах, але ўсярэдзiне ў яе ўсё заставалася пагардлiвае i халоднае.

Калi машына спынiлася, Люлю ўжо не плакала. Яна выцерла вочы i напудрылася.

- Прабачце, - сцiпла папрасiла яна, - гэта ўсё нервы. Я проста не магла вынесцi такога яго выгляду. Мне балюча было на яго глядзець.

- Ён нагадваў арангутанга, - прамовiла Рырэта памяркоўным, ужо супакоеным голасам.

Люлю ўсмiхнулася.

- Калi мы сустрэнемся? - спытала Рырэта.

- О! Цяпер толькi заўтра. Вы ж ведаеце, П'ер, аказваецца, праз сваю мацi не можа запрасiць мяне начаваць у сябе. Я буду ў "Тэатральнай" гасцiнiцы. А заўтра можаце прыходзiць з самага ранку. Гадзiне а дзевятай, калi вам не цяжка, бо пасля я збiраюся схадзiць да мамы.

Твар у Люлю быў змярцвела-бледны, i Рырэце падумалася, што гэта проста кашмар, як хутка Люлю ўмее рабiцца зусiм непрыгожай.

- Вы пастарайцеся ўжо сёння болей не хвалявацца.

- Праўда, - сказала Люлю, - я страшэнна стамiлася. Спадзяюся, П'ер не будзе мяне позна затрымлiваць. Але ж ён такi, што нiколi не разумее такiх рэчаў.

Не адпускаючы таксi, Рырэта папрасiла завезцi яе дадому. Па дарозе яна падумала была, цi не схадзiць у кiно, але душа не ляжала. Дома яна скiнула капялюш на крэсла i ступiла да акна. Але адразу адчула, як яе вабiць ложак: ён быў такi белы, такi ласкавы, млявы, у мяккай засенi, што адцяняла на iм кожны выгiн. Кiнуцца на яго, адчуць пяшчотнае казытанне падушкi аб гарачыя шчокi. "Я дужая. Я ўсё зрабiла дзеля Люлю. Я. А цяпер я адна. I нiхто нiчога не зробiць дзеля мяне". Ёй было так шкада сябе, што яна адчула, як да горла падступае слёзны камяк. "Паедуць у Нiцу, i я iх болей не ўбачу. Вось так - я падарыла iм шчасце, а яны нiколi i не ўспомняць мяне. I я застануся тут, i буду працаваць па восем гадзiн, i прадаваць фальшывыя перлы ў краме "Бурма"..." Першыя слязiны пакацiлiся па шчоках, i Рырэта паволi ўпала на ложак. "У Нiцу... паўтарыла яна, залiваючыся гаручымi слязамi, - у Нiцу... да сонца... на Рыв'еру..."

III

"Ф-фэ!"

Чорная ноч. Здаецца, нехта ходзiць па пакоi - нейкi мужчына, у пантофлях. Вось ён вельмi асцярожна пераставiў адну нагу, потым другую, але ўсё роўна не можа, каб падлога трошкi не рыпнула. Цяпер спынiўся i, пасля кароткае цiшынi, зноў, раптам апынуўшыся ў iншым куце, як маньяк, пачынае бадзяцца без мэты. Люлю было холадна, коўдра, якою яна накрылася, была зусiм тонкая. "Ф-фэ!" - гучна прамовiла яна i сама спалохалася свайго голасу.

"Ф-фэ! Я ўпэўненая: ён цяпер запалiў цыгарэту, iдзе па вулiцы i глядзiць на зорнае неба, ён неяк казаў, што яму падабаецца шызае парыжскае неба. Не спяшаючыся вяртаецца дадому, не спяшаючыся: ён казаў, што заўжды пасля гэтага адчувае сябе паэтычна i лёгка, як выдаеная карова; ён пра гэта цяпер i не думае - а я тут ляжу ўся ўквэцаная. Дый чаго здзiўляцца, што ён чысты, сваё паскудства ён пакiнуў тут, у змроку, увесь ручнiк запэцканы i прасцiна таксама, якраз пасярэдзiне ложка, немагчыма нават як след выпрастаць ногi, увесь час адчуваеш на скуры гэтую вiльгаць, ф-фэ, якое паскудства, а ён сабе чысценькi i сухi, я чула, як ён свiсцеў пад акном, калi выйшаў; стаяў там на вулiцы, сухi, свежы, у прыгожай вопратцы, у сваiм дэмiсезонным плашчыку трэба прызнаць, ён умее апранацца, любой жанчыне было б прыемна прайсцiся з iм побач; стаяў пад акном, а я тут ляжала голая ў цемры, i трэслася ад холаду, i абцiрала рукамi жывот, бо мне ўвесь час здавалася, што я ўся яшчэ мокрая. Сказаў: "Я падымуся да цябе на хвiлiнку, толькi зiрнуць, якi ў цябе пакой". А сам праседзеў аж дзве гадзiны. А як ложак рыпеў, якi ж тут паскудны жалезны ложак! Цiкава, i дзе ён толькi знайшоў такую гасцiнiцу? Казаў жа, што правёў тут аднойчы два тыднi, што мне будзе тут добра, але якiя тут iдыёцкiя пакоi, я паглядзела два, дык нiколi такiх маленькiх не бачыла, i ўсё аж напакавана мэбляй; розныя зэдлiкi, канапы, столiкi - i ўсё так i смярдзiць любоўю; не ведаю, жыў ён тут два тыднi цi не, але пэўна, што не адзiн: вiдаць, так ён мяне паважае, што ўсунуў сюды. А як калiдорны хiхiкаў, калi мы пайшлi наверх, па пысе вiдаць - алжырац, ненавiджу гэтых тыпаў, яны мяне палохаюць, так i зырацца мне на ногi, а гэты, напэўна, вярнуўся ў свой заканурак i падумаў: "Ужо, вiдаць, пачалi", - i панавыдумляў сабе рознага пахабства, яны ж, мусiць, робяць са сваiмi жанчынамi чорт ведае што; калi да такiх трапiш, на ўсё жыццё застанешся крывая; пакуль П'ер да мяне прыставаў, я толькi пра гэтага алжырца i думала - як ён думае, чым я займаюся, i ўяўляе сабе ўсякую найжудаснейшую брыду, якую толькi можна ўявiць. Але ж нехта ў гэтым пакоi ходзiць!"