Жан Сартр - Блiзкасць (на белорусском языке)

• Название: Блiзкасць (на белорусском языке)
• Автор: Жан Сартр
• Жанр: Проза

---

А я тады села i ўсмiхаюся: раней яшчэ спецыяльна напудрылася, вочы падвяла - ён жа гэта любiць, - а гэты нiчога нават не заўважыў; ён, па-мойму, наогул глядзiць не на твар, а толькi на грудзi; вось бы я хацела, каб яны ў мяне ссохлiся - каб яго пазлаваць; праўда, яны i так у мяне невялiкiя, лiчы, нават маленькiя... "Паедзеш са мной, у Нiцу, на маю вiлу". Кажа, яна ў яго белая, з мармуроваю лесвiцай. Насупраць самага мора. I яшчэ кажа: "Будзем хадзiць там цэлы дзень голыя". Забаўна, вiдаць, сябе адчуваеш, калi ўвесь голы iдзеш па лесвiцы; няхай падымаецца першы, каб на мяне не глядзеў, а то я нагi не змагу падняць, буду толькi слупом стаяць i марыць, каб ён аслеп; але што гэта зменiць: калi ён побач, у мяне заўсёды такое ўражанне, быццам я голая. А як ён схапiў мяне тады за плечы i нiбыта са злосцю кажа: "Ты ўтрэскалася ў мяне, ты мяне любiш!" - я аж спалохалася, кажу: "Ага". А ён: "Я хачу зрабiць цябе шчаслiвай, мы будзем ездзiць катацца - на машыне, на параходзе, паедзем у Iталiю, я падару табе ўсё, што захочаш". Кажа, у яго на вiле амаль няма мэблi, дык мы будзем спаць на падлозе - проста, маўляў, будзем класцiся на матрац. I яшчэ хоча, каб я спала ў яго ў абдымках; буду адчуваць, як ён пахне; увогуле, мне падабаюцца яго грудзi - яны такiя шырокiя, загарэлыя, але ж на iх цэлы лес валасоў; як бы мне хацелася, каб у мужчын не было валасоў на целе; у яго яны такiя чорныя, мяккiя - як мох; часам я iх нават люблю палашчыць, але бывае аж млосна робiцца, я ўсё стараюся ад яго адсунуцца, а ён так i лепiць мяне да сябе. Захоча, каб я спала ў яго ў абдымках, i будзе цiскаць мяне сваiмi рукамi, а я буду чуць, як ён пахне; а калi ўжо зусiм зробiцца цёмна, да нас будзе далятаць шолах мора; ён такi, што здольны мяне пабудзiць сярод ночы, калi яму толькi захочацца; я з iм, напэўна, нiколi спакойна не высплюся, хiба што толькi калi ў мяне пачнуцца мае справы - тады ўжо, прынамсi, ён не будзе да мяне лезцi; але, па-мойму, ёсць мужыкi, якiя здольныя на гэта, нават калi жанчыны не схiльныя, i пасля ў iх на жываце застаецца кроў, чужая кроў; напэўна ж, яна i на прасцiнах, i паўсюль - як гэта брыдка; i навошта нам наогул гэтыя целы?"

Люлю расплюшчыла вочы, на фiранках ляжала чырвонае святло, што сачылася з вулiцы, чырвоная пляма адбiвалася ў люстры; Люлю падабаўся гэты чырвоны колер; фатэль, што стаяў насупраць акна, вымалёўваўся на яго фоне вычварным ценем. На падлакотнiку вiселi складзеныя Анры штаны, шлейкi звiсалi ў паветры. "Трэба купiць яму новыя вушкi да шлеек. О! Не хачу, не хачу я ехаць! Будзе там цалаваць мяне цэлымi днямi, i я буду належаць яму - буду яго ўцеха, а ён будзе зырыцца на мяне ўвесь час i думаць: "Вось мая ўцеха, я мацаў яе там i там i магу памацаць яшчэ, калi захочацца..." А тады, у Пор-Руаяль!.." Люлю некалькi разоў дала нагамi па прасцiне: яна ненавiдзела П'ера, калi прыгадвала, што было ў Пор-Руаяль. Яна зайшла тады за плот i, вядома ж, думала, што ён застаўся ў машыне, разглядае карту, i раптам глядзiць: ён па-воўчы падкраўся ззаду i падглядае. Люлю выпадкова трапiла нагой у Анры: "Зараз прачнецца". Але Анры толькi буркнуў: "Уф-ф-ф!" - i не прачнуўся. "Як бы я хацела пазнаёмiцца з нейкiм прыгожым маладым чалавекам, чыстым, як дзяўчына; мы нiколi не дакраналiся б адно да аднаго: гулялi б па беразе каля мора, трымалiся б за рукi, а ўвечары клалiся б у два аднолькавыя ложкi, побач, i ляжалi б, як брат i сястра, i гаманiлi б да самага ранку. Цi лепей нават было б жыць з Рырэтай; жанчыны, калi адны, - гэта ж так цудоўна; у яе такiя таўсмаценькiя, гладзенькiя плечыкi; я, без маны, - сапраўды адчувала сябе няшчаснай, калi яна кахала Фрэснеля, ажно сумна рабiлася, калi думала, што ён яе лашчыць: мякка так, паволi гладзiць яе па плячах i па баках, а яна ўздыхае. А цiкава, якi ў яе твар, калi яна ляжыць уся голая пад мужчынам? I адчувае, як яго рукi гуляюць у яе па целе? Я дык нi за якiя грошы ў свеце да яе не дакранулася б, ды я i не ведала б, што з ёй рабiць, нават каб яна сама захацела, каб сказала мне: "Я хачу, калi ласка", - я не ведала б; затое каб я была невiдзiмка, я хацела б пабачыць, як з ёй займаюцца гэтым, i паглядзець на яе твар (не думаю, каб яна i тады выглядала Мiнервай), а я цiхутка лашчыла б яе рассунутыя каленi, яе ружовенькiя каленкi, i чула б, як яна енчыць". З ссохлага горла ў Люлю вырваўся кароткi смяшок: "Бываюць жа часам такiя думкi". Аднойчы яна прыдумала, што П'ер хацеў згвалцiць Рырэту. "А я быццам яму дапамагала, трымаючы яе за рукi. А ўчора. Як у яе гарэлi шчокi, калi мы сядзелi ў яе на канапе, зусiм побач, яна нават ногi сцiснула, а мы сядзелi i маўчалi; вось мы заўсёды сядзелi б так i маўчалi". Анры захроп, i Люлю свiснула. "Я тут ляжу, не магу заснуць, нервуюся, а ён храпе, дурань. Не, каб абняў, папрасiў, сказаў: "Ты ў мяне ўсё, Люлю, я кахаю цябе, не едзь!" - я, можа, i зрабiла б дзеля яго такую ахвяру, засталася б, а што - засталася б з iм, на ўсё жыццё, каб зрабiць яму гэтым прыемна".

II

Рырэта села на тэрасе ў кавярнi "Каля сабора" i заказала порцыю порта. Яна адчувала сябе стомленай i злой на Люлю: "...i ад порта ў iх пахне коркам. Люлю - зразумела, ёй на гэта напляваць: яна п'е толькi каву; але ж нельга, урэшце, пiць каву, калi час аперытыву; а гэтыя тут толькi каву i п'юць цэлы дзень, цi каву з вяршкамi - на iншае ў iх грошай няма; як ужо iх у кавярнi гэта, напэўна, даводзiць, я дык дня не вытрымала б, выклала б iм усё проста ў твар, гэта ж не тыя людзi, з якiмi трэба цырымонiцца. Не разумею, чаму яна прызначае сустрэчы заўсёды на Манпарнасе; не, каб у "Мiры" цi ў "Пам-пам", ёй жа гэта таксама побач, а мне не трэба было б так далёка цягнуцца ад працы; проста выказаць не магу, якi сум глядзець увесь час на гэтыя пысы. Толькi выпадае хвiлiнка, абавязкова я павiнна бегчы сюды; ну, на тэрасе яшчэ куды нi йшло, а ўсярэдзiне - там жа смярдзiць ад бруднай бялiзны; цярпець не магу няўдачнiкаў. Дый на тэрасе нiякавата, я ж усё-такi ў чыстым; вось ужо людзi, напэўна, праходзяць мiма i дзiвяцца, што я раблю ў такой кампанii; яны ж нават не голяцца; а жанчыны? - наогул невядома на што падобны. Усе вакол, мусiць, думаюць: "Што яна тут робiць?" Я ведаю, улетку сюды часам завiтваюць даволi багатыя амерыканкi, але цяпер, вiдаць, з гэтым нашым урадам яны толькi да Англii i даязджаюць - таму i гандаль раскошай не iдзе, сёлета я прадала аж напалову меней, чым летась за такi ж час, а што ўжо казаць пра iншых: я ж у фiрме найлепшая, мне сама панi Дзюбеш казала; шкада гэтую нябогу Ёнэль - зусiм не ўмее гандляваць, за гэты месяц, мусiць, i гроша не выйграла больш за свой тарыф; пастаiш так цэлы дзень на нагах - так потым хочацца трошкi расслабiцца, пасядзець дзе-небудзь ва ўтульным месцейку, каб усё было прыгожа, камфортна, выгодна, каб абслуга была выхаваная, хочацца заплюшчыць вочы i нi ў чым ужо сябе не стрымлiваць, i яшчэ было б цудоўна, каб была музыка, цiхуткая такая, прыглушаная, i дарэчы, не так ужо гэта i дорага - можна часам i ў дансiнг "Амбасадор" схадзiць; а тут гэтыя гарсоны - ну такiя нахабныя: адразу вiдаць важдаюцца ўвесь час з рознай драбязой; хiба што гэты брунецiк, што мяне абслугоўвае, - нiчога такi, прыязны; а Люлю дык, вiдаць, падабаецца бачыць вакол сябе гэтых тыпаў, яна ўвогуле напалохалася б, каб ёй спатрэбiлася пайсцi ў якое шыкоўнае месца; яна ж нiколi ў сабе не ўпэўненая, i заўсёды, як толькi мужчына з добрымi манерамi, дык яна бянтэжыцца. Луi, напрыклад, ёй не падабаўся; але ўжо тут, я думаю, яна адчувае сябе цудоўна, некаторыя ж тут нават без накладных каўнерыкаў, такi ўжо жабрацкi выгляд, сядзяць са сваiмi пiпкамi, а яшчэ так на вас i зiркаюць, i нават не падумаюць, каб хоць не так яўна было, адразу вiдаць, што iм нават за жанчыну няма чым заплацiць, хоць у гэтым квартале такога дабра хапае, аж брыдка; здаецца, зараз так вас i праглынуць, нават няздольныя культурна паказаць, што яны вас жадаюць, каб хоць павярнуць усё неяк, каб вам прыемна было". Падышоў гарсон:

- Ваша порта, паненка, сухое, як i прасiлi.

- Ага, дзякуй.

Прыязным голасам ён дадаў:

- Надвор'е якое сёння, цуд!

- Ды даўно ўжо пара б, - адказала Рырэта.

- Ваша праўда, здавалася, зiма ўжо нiколi не скончыцца.

Ён пайшоў, i Рырэта правяла яго позiркам. "Падабаецца мне гэты гарсон, падумала яна, - умее трымацца на сваiм месцы: i не фамiльярны, i заўсёды знойдзе патрэбнае слова, кожнага ўважыць".

Яна заўважыла, што на яе настойлiва пазiрае нейкi худы i гарбаваты юнак, i, пацiснуўшы плячыма, павярнулася да яго спiнай. "Калi хочаш строiць жанчынам вочкi, навучыся спачатку мяняць бялiзну. Так яму i скажу, калi толькi надумае прычапiцца. I ўсё-ткi цiкава, чаму яна дагэтуль яго не кiне? Не хоча, каб Анры пакутаваў. Вясёленькiя рэчы - жанчына не мае права псаваць сабе жыццё дзеля нейкага iмпатэнта". Рырэта цярпець не магла iмпатэнтаў - фiзiчна iх не выносiла. "Яна павiнна з'ехаць, - падсумавала яна, - тут вырашаецца яе шчасце! Так ёй i скажу: нельга гуляць са сваiм шчасцем. Не буду я ёй нiчога казаць, усё, кончана, сто разоў ужо казала, чалавека немагчыма зрабiць шчаслiвым, калi ён сам гэтага не хоча". Рырэта раптам адчула ў галаве абсалютную пустату: яна была вельмi стомленая, вочы ў яе апусцiлiся i ўтаропiлiся на налiтае ў кiлiшку порта, клейкае i густое, як распушчаны цукар; нечый голас бесперастанку паўтараў у ёй: "Шчасце, шчасце", - i слова здавалася такiм прыгожым, пяшчотным, важным, i яна падумала, што, каб на конкурсе газеты "Пары-Суар" у яе спыталi, што яна думае, яна сказала б, што гэта найпрыгажэйшае слова ў французскай мове. "Цi хто думаў пра гэта? Яны ж адказвалi: энергiчнасць, смеласць - а ўсё таму, што там былi адны мужчыны, а трэба было спытацца ў жанчын, бо менавiта жанчыны i могуць знайсцi такое; наогул трэба было даваць дзве прэмii - адну мужчынам, i найпрыгажэйшае слова ў iх было б Чэсць, а другую жанчынам - i я яе выйграла б, я сказала б: "Шчасце"; Чэсць i Шчасце, нават гучыць вельмi падобна - забаўна. Вось я i скажу ёй: "Люлю, вы не маеце права выпускаць свайго шчасця. Вашага шчасця, Люлю, вашага Шчасця". Я дык, напрыклад, лiчу П'ера вельмi добрым: па-першае, гэта сапраўдны мужчына, а галоўнае - разумны i, што таксама не лiшняе, - мае грошы, ён жа зможа ўлагоджваць яе ва ўсiм. Па-мойму, ён наогул з тых мужчын, што ўмеюць згладзiць усякiя дробныя цяжкасцi ў жаночым жыццi, а жанчыне гэта так прыемна; мне заўжды падабалася, калi мужчыны ўмеюць загадваць, тут трэба мець такую асаблiвую струнку: вось ён - як умее гаварыць з гарсонамi, з рознымi там адмiнiстратарамi ў гасцiнiцах, i яму падпарадкуюцца! Я называю гэта - "мець самавiтую постаць". А Анры гэтага, мусiць, больш за ўсё i не стае. I апроч таго - трэба ж пра здароўе падумаць, асаблiва пасля таго, што ў яе было з бацькам, трэба ж пасцерагчыся, а то цудоўна, вядома, быць такой худзенькай, што аж свецiшся, - не есць нiколi, не спiць, прыкархне на чатыры гадзiнкi за ноч - i давай подбегам па ўсiм Парыжы, ды цэлы дзень, каб толькi дзесь уваткнуць якую новую замалёўку тканiны; а ёй патрэбны строгi рэжым: няхай нават есць мала за раз - калi ласка, але ж тады часта i заўжды ў прызначаны час. А то як засадзяць у сухотную лячэбнiцу - тады парадуецца".