Джордж Оруэлл - 1984 (на белорусском языке)

• Название: 1984 (на белорусском языке)
• Автор: Джордж Оруэлл
• Жанр: Научная Фантастика

---

Оруэлл Джордж 1984 (на белорусском языке)

Джордж Оруэл

1984

Частка першая

1

Быў халодны i пагодлiвы красавiцкi дзень, гадзiннiкi бiлi трынаццаць гадзiн. Ўiнстан Смiт, утулiўшы галаву ў плечы, спрабаваў схавацца ад злога ветру. Ён праслiзнуў праз шкляныя дзверы ў дамовы блок "Перамога", але стаўбур пылу i пяску ўсё ж паспеў увiхурыцца за iм у прачыненыя дзверы.

У калiдоры пахла варанай капустай i старымi дываночкамi. У канцы калiдора да сцяны быў прыпнуты недарэчна вялiкi каляровы плакат. Увесь гэты плакат займаў вялiзны - больш за метр ушыркi - твар чалавека гадоў сарака пяцi, з чорнымi густымi вусамi i грубавата-прыгожымi рысамi. Ўiнстан накiраваўся да сходаў. Выклiкаць лiфт не было сэнсу - нават у найлепшыя часы ён працаваў рэдка. Дый да таго ж цяпер удзень электрычнасць выключалася - iшла кампанiя эканомii ў сувязi з падрыхтоўкай да Тыдня Нянавiсцi. Кватэра была на восьмым паверсе. Ўiнстану было трыццаць дзевяць гадоў, над костачкай на правай назе ў яго была варыкозная язва, i таму паднiмаўся ён павольна i колькi разоў прыпыняўся, каб адпачыць. I на кожным паверсе з плаката, прычэпленага да сцяны насупраць лiфта, у яго пiльна ўзiраўся той самы вялiзны твар. Ён нiбы пасвiў позiркам кожнага, хто iшоў па сходах. Пад партрэтам стаяў надпiс: "ВЯЛIКI БРАТ ГЛЯДЗIЦЬ НА ЦЯБЕ".

Зайшоўшы ў кватэру, Ўiнстан пачуў саладжавы голас, што пералiчваў шэрагi лiчбаў - нешта звязанае з вытворчасцю чыгуну. Голас iшоў з выцягнутага металiчнага экрана, падобнага да бляклага люстэрка, умураванага ў правую сцяну. Ўiнстан пакруцiў ручку, i голас прыцiх, але словы ўсё яшчэ былi добра чутныя. Гук у апараце (або, як казалi, у тэлеглядзе) можна было прыглушыць, але цалкам выключыць было немагчыма. Ўiнстан падышоў да акна. Ён быў невысокi i кволы, i ягоную хударлявасць яшчэ болей падкрэслiваў сiнi камбiнезон партыйная ўнiформа. Ён меў бялявыя валасы, трошкi чырвоны ад прыроды твар, скуру, агрублую ад жорсткага мыла, тупых лёзаў i зiмовых халадоў, якiя толькi што мiнулiся.

Знадворку, нават за шыбай зачыненага акна, свет здаваўся халодным. Злы вецер вiрамi ўздымаў у паветра пыл i шматкi паперы. I хоць у густа-блакiтным небе свяцiла яркае сонца, усё навокал здавалася бясколерным, апроч расклееных паўсюль плакатаў. Чарнавусы твар пазiраў з кожнай вiднай мясцiны. Адзiн плакат вiсеў на сцяне насупраць. ВЯЛIКI БРАТ ГЛЯДЗIЦЬ НА ЦЯБЕ, паўтараў надпiс, i цёмныя вочы з плаката пранiклiва глядзелi на Ўiнстана. На вулiцы ўнiзе вецер шкуматаў яшчэ адзiн плакат з абарваным ражком, на iм то адкрывалася, то зноў закрывалася адзiнае слова: АНГСОЦ. Удалечынi паказаўся верталёт. Ён уцiснуўся ў шчылiну завулка, павiсеў хвiлiнку ў паветры, нiбы сiняя мясная муха, пасля рвануўся ў неба i знiк. Гэта быў палiцэйскi патруль, якi зазiраў у вокны. Але патруль быў не страшны. Адзiна страшная была Палiцыя Думак.

Голас з тэлегляда ўсё нешта балбатаў пра чыгун i пра перавыкананне Дзевятага Трохгадовага Плана. Тэлегляд працаваў адначасна на перадачу i на прыём. Ён улоўлiваў усе гукi, што iшлi ад Ўiнстана, акрамя, хiба што, цiхага шэпту. Больш таго, пакуль Ўiнстан быў у полi зроку экрана, ён мог быць убачаны гэтаксама добра, як i пачуты. Вядома ж, было немагчыма даведацца, цi ў гэты момант за табою сочаць. Як часта i паводле якога графiку Палiцыя Думак уключалася ў чыйсцi iндывiдуальны канал - можна было толькi здагадвацца. Магчыма нават, яна сачыла за ўсiмi бесперапынна. Але, у кожным разе, яна магла ўключацца ў ваш канал, калi толькi хацела. Аднак трэба было неяк жыць, i неяк жылi, i звычка рабiлася iнстынктам, калi ты ведаў, што кожнае тваё слова будзе пачутае, кожны твой рух, калi толькi не ў цемры, будзе заўважаны.

Ўiнстан стаяў спiнай да тэлегляда. Хоць ён i ведаў, што спiна таксама можа здрадзiць, так усё ж было спакайней. За нейкi кiламетр белай грамадзiнай над змрочным краявiдам уздымалася Мiнiстэрства Праўды, дзе ён працаваў. Вось Лондан, падумаў ён з няяснай агiдай, Лондан, галоўны горад Узлётна-пасадачнай паласы No.1, трэцяй паводле колькасцi насельнiцтва правiнцыi Акiянii. Ён паспрабаваў выцiснуць з памяцi хоць якiя ўспамiны дзяцiнства, каб параўнаць, цi заўсёды Лондан быў такi самы, як цяпер. Цi заўсёды iснавалi гэтыя доўгiя праспекты разваленых дамоў дзевятнаццатага стагоддзя, падпертыя бэлькамi сцены, кардон у вокнах замест шыбаў, крытыя пакарабачанай бляхай, струхлелыя i пахiленыя ў розныя бакi садовыя агароджы? Цi заўсёды iснавалi бамбардаваныя пазiцыi, дзе ў паветры стаiць пыл ад тынку, а на завалах друзу буяе скрыпень? Цi iснавалi тыя пляцы, дзе бомбы вызвалiлi трошкi прасторы i дзе павырастала безлiч брудных драўляных буданоў, падобных да курнiкаў? Але нiчога не прыгадвалася: у Ўiнстана не засталося ад дзяцiнства нiчога, акрамя некаторых бязладных, яркiх карцiн.

Мiнiстэрства Праўды - Мiнпраў на навамоўi* - уражвала сваёй адметнасцю сярод навакольных будынкаў.

* Навамоўе - афiцыйная мова Акiянii. Пра яго структуру i этымалогiю гл. Дадатак. (Заўв. аўт.)

Гэта была велiзарная пiрамiда са сляпуча-белага бетону. Яна грувасцiлася на трыста метраў у вышыню. Нават з акна сваёй кватэры Ўiнстан мог прачытаць на фасадзе надпiс - тры галоўныя партыйныя лозунгi:

ВАЙНА ЁСЦЬ МIР

СВАБОДА ЁСЦЬ РАБСТВА

НЯВЕДАННЕ ЁСЦЬ СIЛА

У будынку Мiнiстэрства Праўды, паводле чутак, было больш за тры тысячы пакояў у надземных паверхах i адпаведныя адгалiнаваннi ў падзем'i. У розных канцах Лондана было яшчэ тры будынкi такiх самых памераў i выгляду. Яны настолькi панавалi над усёю навакольнаю архiтэктурай, што з даху дамовага блока "Перамога" можна было ўбачыць усе чатыры будынкi адначасна. У iх мясцiлiся чатыры Мiнiстэрствы, што дзялiлi памiж сабою ўсю ўрадавую ўладу. Мiнiстэрства Праўды займалася iнфармацыяй, забавамi, адукацыяй i мастацтвам. Мiнiстэрства Мiру займалася вайной. Мiнiстэрства Любовi сачыла за выкананнем законаў i захаваннем парадку. Мiнiстэрства Дастатку адказвала за эканомiку. На навамоўi яны называлiся: Мiнпраў, Мiнмiр, Мiнлюб i Мiндаст.

Найстрашнейшае з iх было Мiнiстэрства Любовi. У будынку не было нiводнага акна. Ўiнстан нiколi туды не заходзiў i нават нiколi не падыходзiў да яго блiжэй за паўкiламетра. Гэта было месца, праход куды быў закрыты, калi толькi не з афiцыйнаю справай. Каб туды трапiць, трэба было прайсцi праз заблытаныя лабiрынты калючага дроту, сталёвыя дзверы, прамiнуць замаскаваныя кулямётныя гнёзды. Па вулiцах, што вялi да Мiнiстэрства, хадзiлi вартавыя ў чорных мундзiрах з нялюдскiмi тварамi, з кiямi ў руках.

Ўiнстан рэзка павярнуўся. Ён удаў на твары спакойны аптымiзм - так было надзейней, калi стаiш тварам да тэлегляда, - i прайшоў праз увесь пакой у невялiчкую кухню. Пайшоўшы так рана з Мiнiстэрства, ён ахвяраваў сваiм абедам у сталоўцы, хоць ведаў, што на кухнi не знойдзе нiчога, апроч акрайчыка чорнага хлеба, пакiнутага на заўтрашняе сняданне. Ён узяў з палiцы бутэльку з празрыстай вадкасцю. На белай налепцы стаяў надпiс: ДЖЫН ПЕРАМОГА. Ад вадкасцi патыхала алеiстым смуродам, агiдным, як пах кiтайскай рысавай гарэлкi. Ўiнстан налiў амаль поўны кубак, набраўся духу, як перад ударам, i пракаўтнуў джын, нiбы нейкi лек.

Умомант твар яго пачырванеў, у вачах заблiшчалi слёзы. Пiтво было моцнае, як азотная кiслата, i, як глынеш, здавалася, што нехта выцяў цябе па патылiцы гумовым кiем. Праз хвiлiну, аднак, пякотка ў страўнiку сунялася, i свет зрабiўся весялейшы. Ён выцягнуў цыгарэту са скамечанага пачка з надпiсам ЦЫГАРЭТЫ ПЕРАМОГА, але, праз неасцярожнасць, узяў яе старчма, i тытунь высыпаўся на падлогу. З наступнай цыгарэтай яму пашэнцiла болей. Ён вярнуўся ў пакой i сеў за маленькi столiк злева ад тэлегляда. Сеўшы, дастаў з шуфляды асадку з пяром, чарнiла, чысты тоўсты том iн-кварта з мармуроваю вокладкай i чырвонаю спiнкай.

Тэлегляд у пакоi быў чамусьцi ўсталяваны ў нязвыклым месцы. Замест таго каб быць, як гэта здавалася б нармальным, у дальняй сцяне, адкуль ён ахапляў бы зрокам i слыхам увесь пакой, ён мясцiўся ў даўжэйшай сцяне, насупраць акна. Збоку, там, дзе цяпер сядзеў Ўiнстан, была неглыбокая нiша, якая, вiдаць, планавалася пад кнiжныя палiцы. Усунуўшыся як мага далей у гэтую нiшу, Ўiнстан мог заставацца па-за дасягальнасцю тэлегляда. Яго можна было пачуць, але пакуль ён так сядзеў, ён быў нябачны. Гэтыя асаблiвасцi пакоя таксама нейкiм чынам прычынiлiся да нараджэння iдэi, якую ён збiраўся зараз ажыццявiць.

Але iдэя гэтая была выклiкана яшчэ й iснаваннем альбома, якi ён дастаў з шуфляды. Гэта была надзвычай прыгожая кнiга. Гладкая, iльсняная папера, трохi пажоўклая ад часу, была незвычайнае якасцi, такое не выраблялi ўжо гадоў сорак. Ўiнстан, аднак, меркаваў, што кнiга гэтая значна старэйшая. Аднаго дня, праходзячы старым брудным кварталам (ён ужо не памятаў, дзе дакладна гэта было), ён убачыў гэтую кнiгу ў вiтрыне занядбанай антыкварнай крамы, i яго ахапiла неадольнае жаданне яе займець. Сябрам Партыi не дазвалялася заходзiць у простыя крамы (гэта называлася "купляць на вольным рынку"), але правiла гэтае строга не выконвалася, бо былi рэчы, як, напрыклад, матузкi да чаравiкаў, лёзы, якiя немагчыма было здабыць iнакш. Ўiнстан кiнуў паспешлiвы позiрк у адзiн i другi бок вулiцы, пасля хуценька ўвайшоў у краму i купiў гэты тоўсты альбом за два з паловай даляры. Тады ён яшчэ не ведаў, што будзе з iм рабiць. Нiбы некага саромеючыся, ён схаваў яго ў партфель i прынёс дадому. Альбом, нават чысты, быў ужо сам па сабе рэччу, небяспечнай для захавання.