Фридрих Ницше - Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

• Название: Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
• Автор: Фридрих Ницше
• Жанр: Философия

---

I праўда, мне пара было iсцi; i цень вандроўнiка, i працяглы спакой, i цiшыня - усё маўляла мне: "Даўно пара!"

Вецер свiстаў мне ў шчылiну замка i казаў: "Iдзi!" Дзверы хiтра адчынялiся i запрашалi: "Iдзi!"

Але я ляжаў, прыкаваны любоўю да сваiх дзяцей: жаданнi любовi закавалi мяне ў кайданы, ад любовi хацеў я зрабiцца здабыткам сваiм дзецям i страцiць сябе дзеля iх.

"Пажадаць" - у мяне гэта азначае "страцiць сябе". У мяне ёсць вы, дзецi мае!" У гэтым валоданнi ўсё павiнна быць упэўненасцю, каб не заставалася жадання.

Але сонца маёй любовi горача апалiла мяне, у сваiм соку варыўся Заратустра; i тады над мною праляцелi цень i сумненне.

Я прагнуў ужо зiмы i марозу: "О, калi б зiма i мароз прымусiлi мяне ляскаць зубамi i дрыжаць ад сцюжы!" - уздыхаў я. I вось, - паднялiся ад мяне ледзяныя туманы.

Маё мiнулае разграбло свае магiлы, прачнулiся смуткi, пахаваныя жыўцом, яны толькi драмалi, схаваныя ў саванах.

I ўсё клiкала мяне ў знаках i азнаках: "Пара!" Але я не чуў, пакуль, нарэшце, не скаланулася мая бездань, пакуль не апякла мяне думка.

О думка мая, што прыйшла з безданi! Калi ж хопiць у мяне сiлы чуць, як ты ўстаеш са сваёй магiлы, i не дрыжаць пры гэтым?

Да самага горла даходзяць удары майго сэрца, калi адчуваю, як ты паўстаеш ува мне! Ад самога твайго маўчання ў мяне зацiнае дух, калi ты маўчыш, бяздонная!

Нiколi я не адважваўся клiкаць цябе на святло: годзе ўжо i таго, што насiў я цябе ў сабе! Яшчэ бракавала мне сiлы на апошнюю мужнасць iльва, на найвышэйшую адвагу ягонае волi.

Шмат жахлiвага было мне ў тваiм цяжары: але калi-небудзь я здабуду яшчэ сiлу i iльвiны рык, якi выклiча цябе з мяне!

I толькi адолеўшы ў сабе гэта, я адолею i большае: i перамога будзе пячаткаю маёй дасканаласцi!

А пакуль што я вандрую па невядомых морах; дагаджае мне выпадак. Я гляджу наперад i назад - i не бачу канца.

Не настала яшчэ гадзiна маёй апошняй барацьбы: магчыма, яна ўжо блiзка? Жыццё i мора навокал вабяць мяне падступнай - сапраўды падступнай прыгажосцю!

О паполудню жыцця майго! О надвячорак шчасця! О прыстань у бурлiвым моры! О мiр i спакой сярод невядомага! Як мала я вам давяраю!

Праўда, не давяраю я вашай падступнай прыгажосцi! Я падобны на закаханага, якi не верыць залiшне пяшчотнай усмешцы.

Як ён, раўнiвы, штурхае ад сябе каханую, пяшчотны ў суровасцi сваёй, - так i я адштурхоўваю шчасную гадзiну.

Прэч ад мяне, шчасная гадзiна! Супроць маёй волi прыйшла з табой шчаснасць. Гатовы на сама глыбокую скруху, я стаю тут: прыйшла ты не ў час!

Прэч ад мяне, шчасная гадзiна! Лепей знайдзi сабе сховiшча там, у сваiх дзяцей! Спяшайся! I яшчэ да вечара перадай iм дабраславенне майго шчасця!

Блiзка ўжо вечар: сонца садзiцца. Адышло маё шчасце!"

Так сказаў Заратустра. Цэлую ноч ён чакаў, калi да яго завiтае няшчасце: але марна чакаў. Ноч была ясная i цiхая, i само шчасце ўсё блiжэй, блiжэй падступалася да яго. А на золку засмяяўся Заратустра сэрцу свайму i сказаў пакеплiва: "Шчасце бегае за мною. Гэта таму, што я не бегаю за жанчынамi. А шчасце - жанчына".

На досвiтку

"О неба нада мною, о Чыстае! Глыбокае! О Бездань святла! Сузiраючы цябе, я трымчу ад боскiх жаданняў.

Кiнуцца ў тваю вышыню - гэта мая глыбiня! Схавацца ў тваю чысцiню - гэта мая нявiннасць!

Бога хавае яго прыгажосць: так ты хаваеш свае зоркi. Ты маўчыш: так ты мне абвяшчаеш сваю мудрасць.

Маўклiва раскiнулася ты над бурлiвым морам; любоў твая i сарамяжлiвасць звеставанне маёй душы.

Ты прыйшло да мяне, прыгожае, схаванае ў сваёй прыгажосцi, маўклiвасцю гаворыш ты мне, адкрываеш сваю мудрасць.

О, як мне разгледзець усю сарамлiвасць тваёй душы! На досвiтку адкрылася ты мне, самотнiку.

Мы здавён з табою сябры: i смутак, i сум, i аснова наша - усё супольнае ў нас, нават сонца. Мы не гаворым з табою, бо ведаем надта многа: моўчкi, усмешкамi перадаём мы адно аднаму нашыя веды.

Цi не святло ты ад майго полымя? Твая душа - цi не сястра майму розуму?

Мы вучылiся разам; разам вучылiся падымацца над сабою да самiх сябе i бясхмарна ўсмiхацца:

- усмiхацца з бясконцай далечы, светлымi вачыма, калi пад намi, быццам дождж, клубяцца Гвалт, Мэта i Вiна.

I калi я бадзяўся адзiнокi: чаго прагнула душа мая на сцежках аблуды? I калi падымаўся ў горы, каго, як не цябе, я шукаў там?

I ўсе мае бадзяннi i ўзыходжаннi - яны былi толькi вымушанасцю i дапамогаю няўмеку: мая воля хоча толькi ляцець, ляцець у цябе, у твае неабсягi!

Што ненавiдзеў я больш за павольна-коўзкiя воблакi, за ўсё, што цябе засмучала? I сваю нянавiсць ненавiдзеў, бо яна засмучала цябе!

Я ненавiджу павольна-коўзкiя воблакi, гэтых скрадлiва-драпежных катоў: яны забiраюць у цябе i ў мяне тое, што ў нас супольнае - нiчым не абмежаванае, бясконцае сцверджанне i дабраславенне.

Павольна-коўзкiя воблакi - мы ненавiдзiм гэтых пасяброўцаў i ўмяшанцаў, гэтых палавiннiкаў, якiя не навучылiся нi дабраслаўляць, нi праклiнаць ад паўнаты сэрца.

Лепей ужо не бачыць неба i сядзець у бочцы, лепей пазбавiць сябе неба, знемагаючы ў прорве, чым цябе, святло нябеснае, бачыць запамрочанае коўзкiмi воблакамi!

I мне часта хацелася змацаваць iх калючым дротам маланак, каб громам бiць, як у лiтаўры, па iх напучаным жываце: я - угневаны барабаншчык, бо яны ж адбiраюць у мяне тваё сцверджанне i дабраславенне, о неба, чыстае неба па-над мною! О бездань святла! - бо яны адбiраюць у мяне маё сцверджанне i дабраславенне.

Бо мне лепей хай шум i грукат i праклёны непагоды, чым абачлiвая, сумнiўная кашэчая спакайната; i сярод людзей найболей ненавiджу такiх вось скрадлiвых, палавiнiстых, няпэўных i марудлiвых, як гэтыя коўзкiя воблакi.

I "хто не ўмее дабраслаўляць, павiнен вучыцца праклiнаць!" - гэтае светлае настаўленне ўпала мне з яснага неба, гэта зорка нават у сама цёмныя ночы стаiць на маiм небе.

А сам я - дабраслаўляю i сцвярджаю, калi толькi ты нада мною, чыстае, яснае неба, бездань святла! Тады ва ўсе безданi панясу я святое сцверджанне маё.

Я стаў тым, хто дабраслаўляе i сцвярджае: дзеля гэтага я зрабiўся змагаром i змагаўся так доўга, каб вызвалiць калi-небудзь рукi на дабраславенне.

I вось маё дабраславенне - быць над кожнай рэччу яе круглым дахам, яе блакiтным звонам, яе вечным спакоем; шчасны, хто так дабраслаўляе!

Бо ўсе рэчы ахрышчаны ў крынiцы вечнасцi i па той бок дабра i зла; а дабро i зло - гэта толькi iмклiвыя ценi, вiльготны сум, коўзкiя воблакi.

Праўда, гэта дабраславенне, а не кляцьба, калi я вучу: "Над усiмi рэчамi высiцца неба-выпадковасць, неба-нявiннасць, неба-непрадказальнасць, неба-весялосць".

"Выпадковасць" - гэта сама старая арыстакратыя свету, я вярнуў яе ўсiм рэчам, я вызвалiў iх ад падначалення мэце.

Гэтую свабоду i бясхмарнасць неба я паставiў, як блакiтны звон, над усiмi рэчамi, калi вучыў, што нi пад iмi, нi праз iх не выяўляе сябе нiякая "вечная воля".

Гэтую дзёрзкую весялосць i блазнаванне я паставiў на месца той волi, калi вучыў: "Адно немагчымае ва ўсiх рэчах - разумнасць!"

Хоць крыху розуму - насенне мудрасцi, рассеянае ад зоркi да зоркi - гэтая закваска дамяшаная да ўсiх рэчаў: да блазнавання дамяшаная мудрасць рэчаў!

Крыху мудрасцi - гэта ўжо магчыма; але вось якую шчасную ўпэўненасць знаходзiў я ва ўсiх рэчах: яны любяць скакаць на нагах выпадку.

О яснае i высокае неба па-нада мною! У тым якраз ад сёння твая чысцiня мне, што больш няма вечнага павука-розуму i ягонай павуцiны:

- што ты - месца пад скокi боскiх выпадковасцяў, што ты - стол божышчаў, на якiм божыя гульцы кiдаюць гульнёвыя косцi.

Ты чырванееш? Хiба я сказаў, чаго не след было? Альбо хочучы дабраславiць, сказаў якi кленiч?

Альбо сорам - быць удвух - увагнаў цябе ў чырвань? Ты кажаш мне змоўкнуць i сысцi, бо вось - блiзiцца дзень?

Свет глыбокi, i ён глыбейшы, чым гэта калi думалася дню. Не ўсё асмельваецца гаварыць перад аблiччам дня. Але дзень блiзiцца, i мы развiтаемся!.."

Так сказаў Заратустра.

Пра цноту, якая нiкчэмнiць

1

Калi Заратустра быў зноў на цвёрдай зямлi, ён не адразу пайшоў на сваю гару ў пячору, а прайшоў шмат дарог, усюды распытваў i выпытваў пра тое, пра сёе, так што, жартуючы, нават казаў сам сабе: "Вось рака, якая многiмi звiвамi вяртаецца да сваiх вытокаў!" Бо яму карцела ведаць, што сталася з чалавекам за час, калi яго, Заратустры, не было: зрабiўся ён большы цi меншы. I аднаго разу ён угледзеў шэраг новых дамоў; ён здзiвiўся i сказаў:

"Што азначаюць гэтыя дамы? Далiбог, не была вялiкая тая душа, якая збудавала iх на сваё падабенства!

Цi не дурное дзiця дастала iх са скрынкi з цацкамi? Каб другое дзiця зноў iх схавала ў скрынку.

Гэтыя пакоi i каморкi: няўжо людзi ў iх уваходзяць i выходзяць назад? У iх жа толькi месца шаўкавiчным кукалкам або памаўзлiвым кошкам, якiя даюцца паласавацца i сабою".

I Заратустра спынiўся i задумаўся. Нарэшце ён журботна сказаў: "Усё тут здрабнела!

Усюды я бачу нiжэйшыя вароты; такi, як я яшчэ, бадай што, увойдзе ў iх, але мусiць угнуцца.

О, калi я зноў вярнуся на радзiму, дзе мне не трэба будзе нагiнацца, нагiнацца перад малымi!" - I Заратустра ўздыхнуў i паглядзеў удалеч.