Неизвестно - Нераток

• Название: Нераток
• Автор: Неизвестно
• Жанр: Прочая старинная литература

---

Зрэшты, распрадоўкі мінулых гадоў прынеслі свой плён. За рэстаўрадыю храма Аўгусціна Блажэннага епіскап Грыгорый выдзеліў вучонаму ўрадлівыя ворныя землі, рэнта ад якіх дазваляла трымаць у парадку дом і нябедна жыць.

Эсенцыю Секвестра для ачысткі высакародных металаў паспяхова прымянялі пры каралеўскім двары. Сам Фердынанд IV Рахманы, калі аб’язджаў са світай паўднёвыя правінцыі, не абмінуў лабараторыю алхіміка і азнаёміўся з яго работамі.

У лепшых дамах Альмі выкарыстоўвалі супрадь грызуноў яд- прынаду Жака Секвестра. Але самавольнае выкарыстанне таго ж яду на палетках прывяло да пагібелі кароў, і толькі дзякуючы заступніцтву епіскапа Грыгорыя Жак не правёў астатак жыцця ў спляснелых склепах турмы Альмі.

Сын Жака, Белазор, рос кемлівым хлопчыкам. Дапытлівы розум і заўсёдная цікаўнасць да доследаў бацькі дазволілі Белазору ўжо ў пятнаццаць гадоў даваць парады, якія нярэдка прыводзілі Жака ў захапленне.

БЕЛАЗОР

Балтазар памятаў, што бацька ў дзяцінстве называў яго Белазорам. Бадька нарадзіўся ў далёкай паўночнай краіне, дзе кветкі мелі слабы пах і дзе жылі панурыя і прыгнечаныя людзі.

“Белазор”, як тлумачыў бадька, - гэта светлая зорка, а “Балтазар” - гэта імя, звычайнае для той правінцыі, дзе нарадзіўся Белазор.

Маці сваёй Белазор не помніў. І бадька ніколі яму не расказваў пра яе - любыя роспыты адразу ж абрываліся.

З туманных успамінаў далёкага маленства, калі яны з Жакам бадзяліся па свеце, у памяці Белазора засталіся нейкія чорнабародыя людзі - то ў турбанах, то без іх, - якія хітравата і каварна пасміхаліся.

Бадька памёр, калі Белазору было двадцаць два гады. Ён ледзь паспеў блаславідь вянчанне сына з Жаннай, якая прыйшла з тых жа краёў, што і сам Жак.

ЖАННА

Жанну Жак знайшоў на базарнай плошчы. Вандроўная артыстка вылучалася сярод іншых галіярдаў дасканала прыгожым тварам, грацыёзнасцю і суладнасцю рухаў. Яна спявала песеньку на незнаёмай для абывацеляў Альмі мове. Яе голас, здавалася, рассоўваў межы плошчы і ляцеў праз аблокі да нябачных у дзённым святле зорак. Сервы і віланы шчодра кідалі пад ногі Жанне манеты, што засталіся ў іх пасля шумнага базарнага дня. І не шкадавалі, што не разумеюць слоў песні.

Калі спектакль скончыўся і задаволеныя зборам артысты пачалі рыхтавацца да трапезы, Жак падышоў да Жанны і на яе мове сказаў, што хацеў бы бачыць яе жонкай свайго сына. Нечакана пачутая родная мова, якую не ведалі нават сябры па рамястве, вучоны выгляд Жака і яго ўпэўненасць падзейнічалі на спявачку, і яна згадзілася наведаць маёнтак алхіміка. Галіярды неахвотна адпускалі яе, але і адгаворвалі без асаблівай надзеі. Мабыць, ведалі яе незалежны характар.

Балтазар, які сустрэў яе з добразычлівай усмешкай, спадабаўся. А Ізольда - чамусьці не.

“Бадзяжнае жыццё ў мінулым. У іх ёсць жыллё, ёсць зямля, ёсць наймічка, ёсць грошы. Яны дзівакаватыя, аднак мілыя і бяскрыўдныя людзі.”

- Я застануся ў вас пры адной умове: я буду спявадь, калі толькі мне гэтага захочадца. Як завудь вашу наймічку? Ізольда? .Ізольда!

ІЗОЛЬДА

Ізольда засыпала тры жмені бобу ў чыгунок і ўзялася абскубаць куранё.

“Заўтра паеду да матулі, дапамагу сабраць вінаград. Трэба папрасідь у гаспадара атруты на стракатку, апанавала зусім. Месір да гэтае пары не заплаціў за мінулы год. А раптам памрэ, як яго бадька?’

Лёс падарыў Ізольдзе замест уласнай сям’і дом Секвестраў. “У цябе тонкія і роўныя вусны, - сказаў Жак. - Ты будзеш маўклівай і спраўнай. І ўпартай. Але гэта нічога”.

За дваццадь гадоў службы Ізольда назбірала семдзесят шэсць залатых ліўраў, якія хавала ў запечку. Яна ўжо даўно магла б купідь сабе ладную хатку і наняць дзяўчыну, якая б гатавала ёй ежу і сагравала нанач сваім целям яе пасцель. Аднак шматгадовая звычка клападіцца аб гэтых чужых і неразумных мужчынах, што ўелася ў душу Ізольды, як маршчыны ў далоні, не адпускала яе ад дома Секвестраў.

Ізольда выйшла з кухні на падворак з тазам памыяў.

“Таполя разраслася, трэба было б галіны паабсякадь.”

ТАПОЛЯ ХІМЭЛЬ

“Цёмна-светла, цёмна-светла. Лісце дрыжыць - ноч была ветранай. Сверб пад карой - напэўна, насякомыя. Ёсць яшчэ людзі. Можа, гэта і праўда, а можа - легенда. Я іх не бачыла. Іх нельга ўбачыць - яны надта хутка жывудь. Цені праносяцца міма. Ясень Грун, што ўпаў два дзесяткі зім таму, расказваў, што людзей можна адчудь, калі нам дрэнна. Калі чэшадца ў лісці і пад карой - гэта насякомыя, калі скурчваецца і ападае лісце - гэта засуха, калі трашчыць ад холаду ствол - гэта мароз. Калі мы раптоўна аддзяляемся ад сваіх каранёў ці губляем галіны - гэта людзі. Грун казаў, што раней іх не было. Яны нядаўна з’явіліся, зусім нядаўна. І яны хутка знікнудь. Я іх не бачыла - іх нельга ўбачыць. Насякомыя - яны былі заўсёды. Здаецца, заўсёды. Іх таксама немагчыма ўбачыць - яны вельмі хутка жывуць. Калі падаюць жывыя галіны - гэта людзі.”

II НІМФА АСТРЫД

Астрыд перасмыкнуў плячыма. Сверб між крылаў напомніў яму, што надышоў час скідвадь старую абалонку і падстаўляць пад свежы вецер новую. Зрэшты, і скідвадь не трэба - сама трэсне і зляціць. Астрыд паперабіраў лапкамі, паварушыў крыламі, якімі не мог пакуль карыстадца, хоць і ведаў іх прызначэнне. І адчуў, як пачаў патрэсквадь стары панцыр, з якога ён ужо вырас.

“Трэба есці! Трэба расді! Трэба есді!” - Астрыд варухнуў вусамі, сціснуў сківіцы і пырхнуў на мокры лісцік канюшыны, што рос пад таполяй.

“Трэба есці! Трэба расці! Трэба есці!”

ТАПОЛЯ ХІМЭЛЬ

“Дзень-ноч, светла-цёмна, спякотна-холадна. Лісце цяжкае і мокрае - дождж прайшоў. Растуць вялікія камяні. Камяні не могудь расці так хутка, камяні не растуць такімі вялікімі, камяні не бываюць пустымі. Гэта людзі. Яны вырошчваюць пустыя камяні і жывуць у іх, як караеды ў маёй кары. Людзі абкладваюць камяні памерлымі дрэвамі і мохам. Каштан Браўн, што ўпаў сто зім таму, расказваў, што раней камяні не раслі. Калі ён быў маленькім, іх яшчэ не было. З’явіліся людзі і пачалі вырошчвадь пустыя камяні.

З пустых камянёў выходзіць брыдотны дым - людзі паляць мёртвыя дрэвы. Яны забіваюць дрэвы, а потым спальваюць іх.

Навошта ім гэта? Калі ідзе дым, караеды судішаюцца, але ненадоўга. Зусім ненадоўга. А мне цяжка дыхаць.

Падаюць мае галіны. Гэта людзі! Не, не балюча. Можа, людзі любяць мяне?”

ІЗОЛЬДА

Ізольда замазала белай сумессю абрубкі таполевых галін. Балтазар казаў: “Маж, пакуль удягваецца, а потым яшчэ - зверху’.

Балтазар зноў напяў свой блазенскі каўпак з кутасікам і прамармытаў Ізольдзе: “Я буду прадавадь”. Хіба гэта прада?! Зноў накідае вакол стала гэтай поскудзі. Прада - тое, ад чаго баліць спіна. Коні прадуюць, сервы прадуюць, яе маці працуе. А Ізольда служыць.

Трэба ўзяць у Балтазара гэты, як ён кажа? .Паташ. Матуля хадела адбялідь пражу. А месір не разлічыўся за мінулы год. Чатыры залатыя ліўры.

МЕСІР БАЛТАЗАР

Белазор запаліў свечку, прыладкаваў павелічальныя шкельцы і танюсенькай шаўковай ніткай паспрабаваў перарэзаць мёртвую саранчу. Нітка прадіснула панцыр, але не разрэзала яго. Алхімік змахнуў са стала насякомае, паклаў другое і ўзяў у рукі ланцэт, які зрабіў для яго майстар Крафт.

Бездакорна вострае лязо раскрыла экзашкілет насякомага. “Надзвычай трывалы панцыр - хіцін з воскам. З яго і даспехі можна было б рабіць. Дванаццаць сэрцаў - двяняттттятть жыццяў. Страшна ўявідь, што б зрабілі з намі гэтыя стварэнні, калі б яны былі памерамі з нас! Дзякуй Богу, ежа без хларафілу іх мала цікавіць. Ніжнія сківіды дотыкам адэньваюць корм. Верхнія - апарат драблення расліннай клятчаткі. А гэта, каля першага сегмента брушка, пэўна, тымпанальныя мембраны - іх слых.

Нюх - вось іх галоўнае пачудцё. З дапамогай яго асобіны саранчы знаходзяць ежу і адна адну. Пахі, ферамоны яны адчуваюць вусікамі.”

Белазор зноў скінуў на падлогу насякомае, прадёр павелічальныя шкельцы і выцягнуў з-пад шклянога каўпака яшчэ адну саранчу, жывую.

“Фасеткі вачэй адлюстроўваюць наваколле з любога боку аднолькава. - Ланцэт слізгануў па галаве насякомага. - Мазгавыя гангліі. Вельмі дробны і размыты адбітак!

Трэба яшчэ адно шкельца прыладкавадь і гэтыя пачысціць.

Крафт справідца - залатыя рукі.”

Алхімік адкінуў саранчу, паставіў локці на стол і апусціў галаву на далоні.

“Прынадная атрута забівае дарослых насякомых, імага. А ў гэты час расце новае племя, гатовае пры спрыяльных умовах здзейсніць чарговае спусташальнае нашэсце на палеткі. Дзе, дзе ў іх той орган, што дазваляе дзейнічаць узгоднена і не баяцца ўласнай смерці?! Не, трэба яшчэ адно шкельца.”

Белазор разгарнуў кандуіт, што захаваўся яшчэ з універсітэцкіх часін, і ў графе “Саранча” пачаў запісваць вынікі доследаў і ўласныя думкі.

“Так-так. Мне зноў патрэбны Крафт’.

КАВАЛЬ КРАФТ

- Падкую, падкую худенька. Не такое рабілі, - абнадзеіў Крафт маркіза дэ Лонга.

Каваль падняў капыт каня і выцягваў цвікі. Старая падкова глуха бразнулася ў кучу жалезнага ламачча. Не апускаючы нагі каня, Крафт беспамылкова зняў са шчыта другую падкову. Прыставіў да капыта, паказаў гаспадару.