Даниэл Дефо - Жыццё i дзiўныя прыгоды марахода Рабiнзона Круза (на белорусском языке)

• Название: Жыццё i дзiўныя прыгоды марахода Рабiнзона Круза (на белорусском языке)
• Автор: Даниэл Дефо
• Жанр: История

---

На другi ж дзень я пайшоў на лецiшча, выбраў i зрэзаў некалькi самых тонкiх дубцоў i ўпэўнiўся, што яны як лепш не трэба прыгодныя для пляцення кашоў. У наступны раз я прыйшоў з сякераю, каб адразу насекчы дубцоў як найбольш. Мне не прыйшлося доўга шукаць iх, таму што дрэвы гэтай пароды раслi тут скрозь. Насечаныя дубцы я перанёс за агароджу майго будана i схаваў там.

Як толькi пачалiся дажджы, я сеў за працу i пачаў плесцi кашы. Яны служылi мне на розныя патрэбы: я насiў iмi зямлю, складаў у iх розныя рэчы i г. д. Праўда, кашы ў мяне атрымлiвалiся не вельмi каб зграбныя, але яны былi трывалыя i добра апраўдвалi сваё прызначэнне. А мне гэта толькi i трэба было.

З таго часу мне нярэдка даводзiлася плесцi кашы: старыя ламалiся i зношвалiся i патрэбны былi новыя. Я плёў розныя кашы - i вялiкiя i маленькiя, але галоўным чынам назапашваў глыбокiя i шчыльныя кашы, каб хаваць збожжа: я хацеў, каб яны служылi мне замест мяхоў. Праўда, цяпер у мяне збожжа было яшчэ мала, але ж я меў намер назапашваць яго на працягу некалькiх год.

Я казаў ужо, што мне вельмi хацелася абысцi ўсю выспу i што я некалькi разоў даходзiў да ручая i яшчэ вышэй - да таго месца, дзе я збудаваў будан.

Адтуль лёгка можна было прайсцi да супрацьлеглага берага, якога я яшчэ нi разу не бачыў. Я ўзяў стрэльбу, сякеру, добры запас пораху, шроту i куляў, прыхапiў на ўсякi выпадак два сухары i вялiкую гронку разынак i падаўся ў дарогу. За мною, як заўсёды, пабег сабака.

Калi я дайшоў да свайго будана, я не спынiўся i рушыў далей на захад. I раптам, прайшоўшы з паўгадзiны, я ўбачыў перад сабою мора, а ў моры, на маё вялiкае здзiўленне, паласу зямлi.

Быў яркi сонечны дзень, я добра бачыў зямлю, але не мог пэўна вызначыць, мацярык гэта цi выспа. Высокае пласкагор'е цягнулася з захаду на поўдзень i знаходзiлася ад маёй выспы вельмi далёка - па майму разлiку, мiляў за сорак, калi не больш.

Я не меў анiякага ўяўлення, што гэта была за зямля. Адно я ведаў пэўна: гэта, безумоўна, частка Паўднёвай Амерыкi, што ляжала, як вiдаць, непадалёку ад гiшпанскiх уладанняў. Зусiм магчыма, што там жывуць дзiкуны-людаеды i што, калi б я трапiў туды, становiшча маё было б куды горшае, чым зараз.

Гэта думка мiжволi ўзрадавала мяне.

Значыць, зусiм дарэмна праклiнаў я свой горкi лёс. Жыццё маё магло б скласцiся куды горш. Значыць, я зусiм дарэмна мучыў сябе марным шкадаваннем, навошта бура выкiнула мяне менавiта сюды, а не ў нейкае iншае месца. Значыць, я павiнен радавацца, што жыву тут, на бязлюднай выспе.

Разважаючы такiм чынам, я не спяшаўся i паволi iшоў наперад, i пры гэтым на кожным кроку ўсё больш i больш пераконваўся, што гэта частка выспы, дзе я знаходзiўся зараз, была куды больш прывабнай, чым тая, дзе я збудаваў сваё першае жытло. Усюды тут распасцiралiся зялёныя квiтнеючыя паляны, цудоўныя гаi, звiнела спевам птаства.

Я заўважыў, што тут вадзiлася мноства папугаяў, i мне захацелася аднаго злавiць: я спадзяваўся прыручыць яго i навучыць гаварыць. Пасля некалькiх няўдалых спроб мне ўсё ж удалося злавiць маладога папугая: я падбiў яму палкаю крыло. Аглушаны маiм ударам, ён звалiўся на зямлю. Я падняў яго i прынёс дадому. Пазней мне ўдалося дабiцца, каб ён клiкаў мяне маiм iмем.

Я дайшоў да марскога берага i ўпэўнiўся,што лёс закiнуў мяне на самую горшую частку выспы.

Тут увесь бераг быў усеяны чарапахамi, а там, дзе я жыў, за паўтара года я знайшоў толькi тры. Тут была безлiч птушак разнастайных парод. Былi i такiя, якiх я нiколi не бачыў. Мяса некаторых здалося мне вельмi смачным, хоць я нават не ведаў, як iх завуць. Сярод вядомых мне птушак самымi лепшымi былi пiнгвiны.

Зноў паўтараю: гэты бераг быў лепшы ва ўсiх адносiнах i больш прывабны за мой. I ўсё роўна я не меў нiякага жадання перасяляцца сюды. Пражыўшы ў сваёй палатцы каля двух гадоў, я паспеў прывыкнуць да тых мясцiн; тут жа я адчуваў сябе падарожнiкам, госцем, тут я адчуваў сябе нiякавата, i мяне цягнула дадому.

Я выйшаў на бераг, павярнуў на ўсход i прайшоў узбярэжжам каля дванаццацi мiляў. Тут я ўмацаваў у зямлю высокi шост, каб прыкмецiць месца, таму што ў наступны раз я вырашыў прыйсцi сюды з другога боку. I накiраваўся назад. Я хацеў вярнуцца другiм шляхам.

"Выспа зусiм невялiкая, - думаў я, - i заблудзiць на ёй немагчыма. У крайнiм выпадку я падымуся на горку, агледжуся i ўбачу, дзе знаходзiцца маё старое жытло".

Аднак я зрабiў вялiкую памылку. Адышоўшы ад берага не болей дзвюх-трох мiляў, я непрыкметна спусцiўся ў шырокую далiну, якую так цесна абступалi пагоркi, парослыя густым лесам, што я нiяк не мог разабраць, дзе я знаходжуся. Я мог бы кiравацца па сонцу, але для гэтага патрэбна было дакладна ведаць, дзе знаходзiцца ў гэты час сонца. Горш за ўсё было тое, што на працягу трох цi чатырох дзён, пакуль я блукаў па далiне, надвор'е стаяла пахмурнае i сонца зусiм не паказвалася. У рэшце рэшт мне давялося зноў вярнуцца да берага мора, на тое самае месца, дзе стаяў мой шост.

Адтуль я вярнуўся дадому ранейшай дарогай. Я iшоў не спяшаючыся i часта садзiўся адпачыць, таму што было вельмi горача, а мне давялося несцi многа цяжкiх рэчаў - стрэльбу, зарады, сякеру.

РАЗДЗЕЛ ДВАНАЦЦАТЫ

Рабiнзон вяртаецца ў пячору. - Палявыя работы.

У час гэтага падарожжа мой сабака спалохаў казляня i схапiў яго, але загрызцi не паспеў: я падбег i адабраў яго. Мне вельмi хацелася забраць яго: я страшэнна марыў набыць як-небудзь дваiх казлянят, каб развесцi статак i забяспечыць сябе мясам на той час, калi ў мяне скончыцца ўвесь порах. Я змайстраваў казляняцi нашыйнiк i павёў яго на вяроўцы; вяроўку я даўно ўжо звiў з пянькi ад старых канатаў i цяпер заўсёды насiў яе ў кiшэнi. Казляня ўпiралася, але ўсё роўна iшло. Дабраўшыся да свайго лецiшча, я пакiнуў яго ў загарадзi, а сам пайшоў далей: мне хацелася хутчэй апынуцца дома, бо я падарожнiчаў ужо больш за месяц.

Не магу выказаць, з якiм задавальненнем вярнуўся я пад дах свайго старога дома i зноў разлёгся ў гамаку. Бадзянне па выспе, калi ў мяне не было дзе прыхiлiць галавы, так стамiла мяне, што мой уласны дом (як зваў я цяпер сваё жытло) здаўся мне надзвычай утульным.

З тыдзень я адпачываў i цешыўся хатняй ежаю. Большую частку гэтага часу я быў заняты важнай справай: майстраваў клетку для Попкi, якi адразу ж зрабiўся хатняю птушкаю i надзвычай хутка прывык да мяне.

Затым я ўспомнiў пра беднае казляня, якое сядзела ў палоне на лецiшчы. "Напэўна, яно ўжо з'ела ўсю траву, - думаў я, - i выпiла ўсю ваду, якую я пакiнуў яму, i цяпер галадае". Трэба было схадзiць па яго. Прыйшоўшы на лецiшча, я застаў яго там, дзе пакiнуў. Зрэшты, яно i не магло нiкуды пайсцi. Яно памiрала з голаду. Я нарэзаў галiн з блiжэйшых дрэў i перакiнуў яму за агароджу.

Калi казляня пад'ела, я прывязаў яму за нашыйнiк вяроўку i хацеў весцi яго, як раней, але, нагаладаўшыся, казляня зрабiлася такое ручное, што вяроўка яму ўжо была непатрэбна: яно пабегла следам за мною, як сабака.

Па дарозе я ўвесь час кармiў яго, i, дзякуючы гэтаму, яно стала такiм жа паслухмяным i рахманым, як i астатнiя жыхары майго дома. Казляня так да мяне прызвычаiлася, што не адыходзiла нi на крок.

Надышоў снежань, калi павiнен быў узысцi рыс i ячмень. Уроблены мною кавалак зямлi быў невялiкi, таму што, як я казаў ужо, засуха загубiла амаль усю маю сяўбу першага года i ў мяне заставалася не больш за васьмушку бушаля* кожнага гатунку збожжа.

* Бушаль - ангельская мера сыпкiх цел; роўна 36 лiтрам.

Гэты раз можна было чакаць цудоўнага ўраджаю, як раптам выявiлася, што ў мяне ёсць пагроза зноў страцiць яго ўвесь, таму што маё поле спустошвае процьма разнастайных ворагаў, ад якiх немагчыма абаранiцца. Гэтымi ворагамi былi козы, а таксама тыя дзiкiя звяркi, якiх я назваў зайцамi. Салодкiя сцяблiны рысу спадабалiся iм: яны прападалi на полi дзень i ноч i паядалi маладыя парасткi перш, чым яны паспявалi закаласаваць.

Супроць нашэсця гэтых ворагаў быў адзiн толькi сродак: абгарадзiць усё поле плотам. Я так i зрабiў.

Але гэта работа была вельмi цяжкая, галоўным чынам таму, што трэба было спяшацца: шкоднiкi няшчадна знiшчалi калоссе. Праўда, палетак мой быў такi невялiкi, што за тры тыднi агароджа была гатова.

Агароджа аказалася даволi спраўнай. Пакуль яна не была скончана, я адпужваў шкоднiкаў стрэламi, а на ноч прывязваў да агароджы сабаку, якi брахаў да ранiцы. Дзякуючы ўсiм гэтым мерам перасцярогi шкоднiкi пакiнулi мяне ў спакоi, а мае каласы пачалi налiвацца зернем.

Але ледзь толькi хлеб закаласiўся, як з'явiлiся новыя ворагi: наляцела процьма пражэрлiвых птушак i пачала кружыць над полем, чакаючы, калi я пайду, каб накiнуцца на збажыну. Я зараз жа выпусцiў на iх зарад шроту (я нiколi не выходзiў без стрэльбы), i не паспеў я стрэлiць, як з поля ўзнялася другая чарада, якой я спачатку не заўважыў.

Я быў не на жарт устрывожаны.

"Яшчэ некалькi дзён такога разбою - i бывайце, усе мае надзеi, - сказаў я сабе, - у мяне няма больш насення, i я застануся без хлеба".

Што было рабiць? Як пазбавiцца ад гэтай новай напасцi? Нiчога прыдумаць я не мог, аднак цвёрда вырашыў: чаго б гэта нi каштавала, абаранiць свой хлеб, нават калi б мне давялося вартаваць яго цэлыя суткi.