К Акула - Змагарныя дарогi (на белорусском языке)

• Название: Змагарныя дарогi (на белорусском языке)
• Автор: К Акула
• Жанр: Биографии и Мемуары

---

Ужо пасьля, бывала, здалёк угледзеўшы маёра, прысьпешыць Сымон кроку i йдзе, здаецца, быццам той прускi жаўнер на парадзе - выпяцiўшы наперад грудзi, высока трымаючы галаву й сьмела гледзячы афiцэру ў вочы.

- Гэй! Спарыш! - зьвягне зноў, нягледзячы на ўсе юнаковы стараньнi, Палiшэўскi. - Што гэта вы раўней хадзiць ня можаце? Я вам устаўлю яйцы, пся крэў!

Пераканаўшыся, што як нi старайся, а маёр-покернiк усё роўна будзе абяцаць "яйцы ўстаўляць", Сымон стараўся, калi было магчыма, не паказвацца камандзеру школы на вочы. Вiдаць было, што Палiшэўскi чапiўся наўмысьля. Была нейкая прычына, аб якой Спарыш ня ведаў. "Цi не нацыянальнасьць мая тут прычынай?" пытаў сябе хлапец. Нiколi не давялося Сымону чуць, каб Палiшэўскi сулiў iншаму "ўставiць яйцы", адно яму. Гэта нiчога добрага для юнака не варажыла.

II

Дзесьцi недалёка Каляд прыйшоў загад, каб Польскi цэнтр вышкаленьня панцырнай зброi (гэтак афiцыяльна называўся) з Кэтэрык Кэмпа пераехаў у Фразербург, у Шатляндыю.

Вучнi восьмага курсу заладавалiся на цягнiк ранiцою. Пакуль даехалi да новага месца, скончыўся кароткi перадкалядны дзень. Нiхто не шкадаваў, што так рана скончыўся, бо надта-ж усiм надакучыў улiўным дажджом i зольлю. Але й вечар быў ня лепшым. Востры вецярок хлiстаў сьцюдзёнымi, калючымi густымi iголкамi пасiнелыя ад сьцюжы твары. Ужо пры сьвятле фараў дабiралiся на аўтамашынах ад нейкай малой станцыi да новага, невядомага й прыхаванага ў цемры абозу. Машыны праехалi пару кiлямэтраў i спынiлiся. Людзi выладоўвалiся ўпацёмку. Нiхто ня ведаў, дзе i як разьмяшчацца.

Непадалёк, у цемры, ледзь вiдаць было колькi баракаў, а дзесьцi воддаль на ўзгорку хлiпаў млявы агеньчык. Машыны завярнулiся й ад'ехалi на станцыю. Вучнi восьмага курсу даведалiся, што да мэты, гэта значыць да баракаў, дзе маюць памясьцiцца, трэба йсьцi яшчэ з паўкiлямэтра. Хаця-нехаця прыехаўшыя боцькалiся па нейкай глiнястай дарожнай калатушцы, пры сiльным ветраным дажджы зь цяжкасьцю лавiлi ў грудзi паветра ды, таўкучыся, быццам той статак авечак, памалу пасоўвалiся наперад.

Праклёнам ня было канца. Пачыналi ад самага "начэльнага водза", а канчалi на школьным старшынi, што дзесь застаўся ззаду. Вiнавацiлi ўсiх i за ўсё, перадусiм-жа за недахоп спраўнай арганiзацыi. Нямала сакавiценькiх праклёнаў iшло й на адрас ангельцаў, перадусiм вайсковых уладаў, што так непашанотна адносiлiся да "гэрояў" з Галандыi й Iталii. Тут найбольшы сьпец ад лаяньня Вардлоўскi выявiў шчыты свайго майстэрства. Запас у яго быў нявычарпальны. Вурчаў, быццам той маленькi, але надта-ж зьвяглiвы сабачка, i з асаблiвай, як здавалася, асалодай ужываў лiтару "р". Лаяньне яшчэ павялiчылася, калi група дасталася ў прызначаны барак. Прычынаю была адсутнасьць матрацаў на пасьцелях. Давялося чакаць пару гадзiнаў, пакуль нарэшце нехта неяк зарганiзаваў транспарт i прывёз iх з абознага складу.

Дзень пераносiнаў доўга помнiлi вучнi восьмага курсу, а нехта навет ня жартам спасьцярог, што гэта быў клясычны прыклад таго, як не павiнна рабiцца ў войску. Бо ня трэба-ж забывацца, што ад выезду з Кэтэрык Кэмпа, значыцца, ад раньня, нiкому эа цэлы дзень не давялося спажыць гарачай стравы. На новым-жа месцы, калi нехта знайшоў кухню, то з таго невялiкая была пацеха, бо нiчога падрыхтаванага зь емiны ня было. Гэтак з лаянкай, галодныя, перамерзлыя, сяк-так, як хто мог, прыладзiўшы пасьцелi, палягалi спаць.

Назаўтра ранiцою разгледзелiся, куды папалi. Невялiкi абоз, у якiм было ня больш трох дзесяткаў баракаў, ляжаў на ўзгорку паблiзу надморскiх выдмаў. Выдмы гэтыя, аброслыя нейкiм доўгiм i тонкiм рыжым пустазельлем, малымi буграмi падымалiся аж да адлеглага на пару кiлямэтраў на ўсход Паўночнага мора. Вузкая, брукаваная пасярэдзiне й высыпаная жвiрам дарога спалучала абоз з паложаным ад яго проста на поўнач малым мястэчкам Фразэрбург. Мясцовасьць была ў Шатляндыi ў адлегласьцi каля 50 мiляў на поўнач ад Абэрдына.

Новапрыехаўшыя былi надта-ж незадаволеныя. Навокал, акрамя малога Фразэрбурга й невялiчкай рыбацкай вёскi над морам, ня было нiякiх большых селiшчаў. Праўда, выбар не залежаў ад жаўнераў. Чаго добрага, калi-б дазволiлi iм выбiраць, то мо некаторыя пажадалi-б памясьцiцца ў якiм першаклясным лёнданскiм гатэлi. Давялося пагадзiцца й прывыкаць да нявыгаднага месца. Навет пакрысе пачалi забывацца аб тым капрызным днi, што дажджом i зольлю так уеўся кожнаму ў косьцi.

III

На Каляды й Новы год усе, што жадалi, маглi атрымаць дзесяцiдзённы водпуск. Тыя, што не хацелi, маглi заставацца амаль беспрацоўнымi пры бараках, бо нармальных школьных заняткаў ня было. Бальшыня скарыстала з нагоды i, атрымаўшы бясплатныя чыгуначныя бiлеты, па якiх можна было ехаць хаця-б на другi канец Ангельшчыны, расплылася па абтоку. На вялiкi жаль, нiкому не дазвалялi ехаць на кантынэнт, i дзеля таго наш асноўны гэрой быў крыху расчараваны, што нельга наведаць сваiх сваякоў у Нямеччыне, аб якiх ужо пасьпеў прыпадкам даведацца.

- Ну як, Сымон, куды едзеш? - пытаўся Спарыша Дэмарчык.

- Хто-ж яго ведае, фактычна няма куды.

- Давай, братка, са мной. Я табе пакажу цяпер сьвет.

- Можа, да тваёй Бэты?

- Вось, братка, ты i ўгадаў. Ды ня толькi да Бэты, але перш i да Мэр заскочымся.

- Гэта дзе, значыцца?

- У Шэфiлдзе.

- Дык нам толькi таго й адпачынку, што езьдзiць цэлы час будзем.

- Эх, братка, каб ты ведаў, што гэта за дзяўчаткi, дык ты б зь нецярплiвасьцi ня мог уседзець, каб iх хутчэй пабачыць.

- Дык я-ж i бачу, што ты зь нецярплiвасьцi ледзь-ледзь дачакацца таго ад'езду можаш.

- Братка, ты - мудры Саламон. Угадаў ты, як усё роўна пальцам у неба трапiў, - сьмяяўся Дэмарчык.

Мэры, дачка нейкага работнiка, жыла ў Шэфiлдзе, а Бэты, ваенная ўдава, якую Дэмарчык пазнаў,яшчэ будучы ў Кэтэрык Кэмпе, на вечарыне ў Дарлiнгтоне, жыла ў надморскiм месцы Сандэрланд, што ляжала блiзу Нюкасла.

Прыехаўшы позна вечарам, якраз на Куцьцю, у Шэфiлд, Дэмарчык, затэлефанаваўшы да Мэры, даведаўся, што яе няма дома. Была дзесьцi ў сяброў. Гэткая вестка надта-ж узлавала Дэмарчыка, што любiў хвалiцца дзявочаю адданасьцю да яго. Было зусiм нялоўка глядзець з гэтай прычыны сябру ў вочы.

- I ты падумай, калега, што за сьвiнства. Хiба гэтак могуць толькi ангелькi рабiць. I пiсаў-жа, што прыеду.

- А можа, яна ўжо другога "бойфрэнда" мае? - усьмiхнуўся Сымон.

- Тут, вiдаць, бабка надвое варажыла. Хутчэй за ўсё што так, бо не падлажыла-б яна мне такой свiнкi бяз прычыны.

- Дык што-ж будзем рабiць?

- Пераначуем тут ды, можа, яшчэ прабацяляемся пару дзён, а тады паедзем у Сандэрланд.

- А што, калi й твая Бэты такая самая, як гэта цнотка?

- О не, што то - то не! Ты, братка, ня ведаеш яе. Гэта не жанчына - гэта анёлак.

- Таго я й баюся, што анёлкi часта крыльлi ўжываюць.

- Фраер ты, чаго табе галава балiць. Бэты ад мяне не ўцячэ. Занадта моцна мяне кахае, каб iншага шукала.

- Як кахае? Лiстоўна?

- Але-ж ты, братка, i цынiк. Няхай цябе кадук.

Прабыўшы тры днi ў Шэфiлдзе, дзе начавалi й елi ў вайсковым гатэлi ды бадзялiся па горадзе або сядзелi ў кiно, а раз навет i на танцы заглянулi, накiравалiся хлопцы ў Сандэрланд. Бэты сустрэла жаўнераў надзвычайна ветлiва. Гэта была ў раньнiх трыццатых гадах, дробненькая, чарнявая ў твары й даволi прыгожая жанчына. Яна была вельмi рухавая й надзвычайна ветлiвая. Дэмарчык, з навыкамi чалавека, што ў гасьцях чуецца як дома, развалiўшыся ў мяккiм крэсьле ў салоне й прыхiлiўшыся да пляча гаспадынi, часта заглядаючы ёй у вочы, апавядаў аб сваiх жаўнерскiх прыгодах, часта ўсьмiхаючыся да Сымона. Сябра таксама ўсьмiхаўся, а прычынаю гэтага былi розныя Дэмарчыкавы нябылiцы. Толькi цяпер Сымон заўважыў, што ягоны сябра меў немалую практыку ў заляцаньнi да жанчын. Навет у ангельскай мове, якой яшчэ ня зусiм добра валодаў, розныя жарты й дасьцiпнасьцi густа сыпалiся з Дэмарчыкавага языка. Бэты была ўдавой ангельскага афiцэра, што загiнуў у часе вайны ў Афрыцы, i, згодна апавяданьняў Дэмарчыка аб ёй, мела нядрэнны характар ды надзвычайна любiла таварыства.

Сымону таксама прыдбалi кампанiю. Бэты запрасiла сваю сяброўку, зусiм не апошнюю з выгляду, даўганосую, з надта рэгулярнымi рысамi твару й добра збудаваную, нейкую разводку Нэлi. У Сымона ня было анi таго майстэрства ў гутарцы з жанчынамi, анi такога запасу ангельскае мовы, як у Дэмарчыка. Каб не паказацца надта-ж нудным, Спарыш стараўся як мог прымаць удзел у агульнай гутарцы. Языку крышку палягчэла, калi на стале зьявiлася вiскi, а пасьля пiва.

Малы пяцiпакаёвы домiк гаспадыня атрымала ў спадчыну па нябожчыку мужу. На нiзе знаходзiўся добра ўмэбляваны мяккiмi канапамi салон з характэрным малым ангельскiм камiнком у сьцяне, наступным быў сталовы пакой i ззаду кухня. Наверсе былi спальнi. Даўно Сымон ня быў у жыльлёвым памяшканьнi, гадамi ўжо валочачыся па Эўропе й пражываючы то пад голым небам, то ў палатках, то ў жаўнерскiх бараках. Гэткi хатнi спакой, утульнасьць, цiшыня, прыемная цеплыня электрычнага квадратнага грэйнiка ў камiнку ды сяброўства хоць яшчэ й слаба знаёмых, але ўсё-ж даволi прывабных жанчын - усё зрабiла на хлапца мiлае ўражаньне. Прыпомнiў, што ёсьць на сьвеце, акрамя нядолi, i нейкая раўнамернасьць, рэгулярнасьць, рацыянальнасьць, задаваленьне ў жыцьцi. Сьведкаю таму няхай хаця-б i гэты лёгкi сьмех Бэты i Нэлi з розных апавяданых Дэмарчыкам драбнiц або iхняе бесклапотнае шчабятаньне. Як-жа выгаднай i прыемна-мяккай была таксама тая шырокая гасьцiнная падвойная пасьцеля, у якой давялося хлапцам побач праспаць пару начэй. Жаўнерскiя плечы даўно ўжо ўсьпелi адвыкнуць ад мяккага пуху пярыны.