Кривицкий Александр - Учебник белорусского языка

• Название: Учебник белорусского языка
• Автор: Кривицкий Александр
• Издательство: Вышэйшая школа
• Жанр: Языкознание
• Год: 1994
• ISBN: 5-339-00895-9

Книга включает поурочно изложенный материал по фонетике и граматике белорусского языка, подробные сведенья о нормах оформления деловой документации на белорусском языке (приводятся образцы деловых бумаг), русско-белорусские словарики разного типа, а так же пословицы, поговорки, ффразеологизмы, меткие выражения (под заглавием "Для красного словца".

Подобное пособие издается в республике впервые.

Для тех, кто хочет в короткий срок самостоятельно овладеть разговорно-литературным языком белорусов.

---

СЛОВА И ВЫРАЖЕНИЯ

Пошта — почта

Тэлеграф — телеграф

Телефун — телефон

Авіяпошта — авиапочта

П ісаць на адрас — писать по адресу

Адрасат, атрымальні к — адресат, получатель

Адпраўшчык — отправитель

Зваротны, адваротны адрас — обратный адрес

Паштовы індэкс — почтовый индекс

П ісьмо (ліст) да запатрабавання — письмо до востребования

Атрымаць (паслаць) п ісьмо, ліст — получить (послать) письмо.

Паштоўка — открытка, открытое письмо

Віншавальная паштоўка — поздравительная открытка

Канверт — конверт

Паштовая скрынка — почтовый ящик

Апусціць (кінуць) лі ст у паштовую скрынку — опустить письмо в почтовый ящик

Заказное п ісьмо(заказны ліст) — заказное письмо

Пасылаць заказным — посылать заказным

Наклеіць дадатковую марку — наклеить дополнительную марку

П ішыце правільна адрас! — Пишите правильно адрес!

Хатні (дамашні), службовы адрас — домашний, служебный адрес

Паштовая папера — почтовая бумага

Бандэроль — бандероль

Простая (заказная) бандэроль — простая (заказная) бандероль

Пасылка простая, заказная, з аб'яўленай цэннасцю — посылка простая, заказная, с объявленной ценностыо

Паштовы перавод — почтовый перевод

Тэлеграфны перавод — телеграфный перевод

Аддзяленне сувязі — отделение связи

Хатні (дамашні), службовы тэлефон—домашний, служебный телефон

Вы няправільна набралі нумар — вы неправильно набрали номер

У Мінску тэлефонныя нумары шасцізначныя — В Минске телефонные номера шестизначные

Міжгародні тэлефон-аўтамат — междугородный телефон-автомат.

Паралельны (спараны) тэлефон — параллельный (спаренный) телефон.

Пазвані це а шостай гадзіне — позвоните около шести.

Унутраны тэлефон — внутренний телефон.

Міжгародні перагаворны пункт — междугородный переговорный пункт.

Дадатковы нумар — дополнительный номер.

Аўтаматычная тэлефонная станцыя (АТС) — автоматическая телефонная станция.

Прыміце тэлефонаграму — примите телефонограмму.

Віншавальная тэлеграма — поздравительная телеграмма.

Тэрміновая тэлеграма — срочная телеграмма.

Тэлеграфаваць — телеграфировать.

Кв іток (квітанцыя) — квитанция.

І льготны (льготны) тарыф — льготный тариф.

Узяць (зняць) трубку — взять (снять) трубку.

Вешаць трубку — вешать трубку.

Тэлефонны даведні к — телефонный справочник.

Тэлефонны апарат (тэлефон) — телефонный аппарат (телефон).

Гэта не тэлефонная размова — это не телефонный разговор

Заказоць тэлефонную размову — заказать телефонный разговор.

Зняць (паўтарыць) заказ — снять (повторить) заказ.

Паклікаць да тэлефуна — попросить (позвать) к телефону.

Тэлефон і тэлеграф працуюць кругласутачна — телефон и телеграф работают круглосуточно.

Злучаць — соединять.

Злучаю, гаварыце! — соединяю, говорите!

Раз'яднуўваю — разъединяю.

Абанент не адказвае — абонент не отвечает.

Тэлетайп — телетайп.

Тэлефакс — телефакс.

Радыётэлефон — радиотелефон.

ТЕКСТ

Несцерка

Жыў сабе так Несцерка, меў дзетак шэсцерка. Рабіць ляніцца, красці баіцца, папрасіць не пасмее — не з чага яму пражыць. Вот ён узяў ды й пайшоў к Богу. І д зе, ажно ідзе Юр'я — залатое сядло.

— Здароў, святы Юр'я!

— Здароў! Хто ты такі?

— А я, — кажа, — Несцерка, маю дзяцей шэсцерка, рабіць лянуюся, красці баюся, папрасіць не пасмею!

— Куды ты ідзеш?

— К Богу!

— Чаго?

— А вот чаго: не з чага мне пражыць, дык пайду к Богу спрашу, чым мне займацца: ці чытаць, ці п ісаць, ці з гаршкоў хватаць? А ты куды, святы Юр'я?

— К Богу й я!

— Зачым?

— А пра свае надабнасці!

— Ну, успомні там, святы Юр'я, чым мне займацца?

— Добра, спытаюся!

— Забудзеш, святы Юр'я?

— Не, не, спытаюся!

— Не забудзеш? Дай мне ў заставу сваю залатую страмяну, што не забудзеш!

— А як жа я паеду?

Несцерка ўзяў лазінку, зрабіў страмяну і прывязаў, а залатую ў заставу ўзяў. Паехаў той Юр'я к Богу, а Несцерка дажыдае, пакуль ён вернецца. Тады святы Юр'я распрасіў у Бога пра свае надабнасці і стаў садзіцца на каня. А Бог убачыў лазовую страмяну і пытаецца:

— А дзе твая страмяна?

— А, госпадзі, Несцерка атабраў,— мае дзетак шэсцерка, рабіць ляніцца, красці баіцца, папрасіць не пасмее, з чаго яму пражыць?

— А няхай круціць ды матае і душу п ітае! Юр'я і паехаў. Пад'ехаў ён к Несцерку, той Несцерка пытае:

— А што, святы Юр'я, што табе Бог казаў?

— А во што Бог казаў: «Няхай круціць ды матае і душу п ітае!» Ну, дай жа, Несцерка, маю страмяну, што ты ў мяне ўзяў у заставу, залатую!

— А калі я ў цябе яе браў? Я яшчэ сам табе даў страмяну лазовую. Падавай мне яе назад! Во мая страмяна, ля сядла!..

Што той Юр'я набраўся з Несцеркам, але-такі мусіў заплаціць за лазовую страмяну.

Той Несцерка пабег у хату:

— Троху пажытку ёсць, слава Богу! Мне-ткі не напрасна бог сказаў, што як салгу, дык жыў буду і з таго хлеба!

Пражыў тое, што заплаціў яму Юр'я за лазовую страмяну, тады ўзяў і павесіў залатую страмяну на варотах. Ажно едзе пан багаты. Убачыў страмяну, што вісіць на варотах, і кажа свайму кучару:

— Зайдзі, папытайся, ці не ёсць у яго прадажныя сёдлы?

Кучар зайшоў у хату і спрашвае:

— Што, ты сёдлы дзелаеш?

— Дзелаю, — кажа Несцерка, — ды толькі на заказ, патаму я дзелаю сёдлы дарагія — сярэбраныя, залатыя!

Кучар пайшоў і сказаў пану. Той пан злез і стаў дагаварвацца. Дагаварыліся, каб ён здзелаў яму сядло за сто рублё ў і з гары-грошы. Узяў Несцерка грошы ды і сядзіць на печы. Прыязджае той пан за сядлом, а ён ляжыць босы на печы.

— Дзе сядло?

— Якое сядло, паночак?

— Ды тое, што я табе даваў грошы. Несцерка толькі ксціцца:

— А вой, а вой! Якое ў мяне сядло? Я не ўмею лапцей сплесці.

Пан той крычаў, крычаў ды і кажа:

— Адзявайся, пойдзем на суд! А Несцерка кажа:

— А што, ці я босы пайду?

— Ах д'яблы яго вазьмі! Кучар, дай яму мае валенцы! Ну, адзявайся, пойдзем!

— А што, ці я голы пайду?

— А нех ці, пане, д'яблы ўзялі! Дай яму, кучар, маю хутру!

Кучар прынёс хутру, Несцерка абуўся, адзеўся. Выйшлі вон. Пан стаў садзіцца на каня. А Несцерка паглядзеў ды кажа:

— А што я, ці сабака, ці што, што я пяшком пабягу!

— А нех ці д'яблы, пане, узялі! Дай яму, кучар, прысцяжнога каня!

Сеў той Несцерка, і паехалі на суд. Прыехалі туды. Сталі іх судзіць.

— Ну, што ты, Несцерка, грошы пану не аддаеш?

— Ды я ж яму не вінаваті Ен ка мне вяжацца, сам не ведаю чаго. Хоча, мусіць, сарваць што-небудзь! Зараз скажа, што гэта і боты яго на мне!

Пан той кажа:

— Дурань ты' Дык гэта ж мае боты'

— Ну во, бачыце' Ен во кажа, што боты яго на мне. Можа, ён скажа, што і хутра гэта яго' Пан зноў

— Ах, каб цябе д'яблы, пане! Гэта ж мая хутра!

— Ну во, бачыце, гаспадзіны суддзі ен ужо кажа, што і конь яго!

Суддзі тыя думалі, думалі ды і кажуць пану

— Не, брат, відаць, што ты маніш, што гэта ўсе твае:і хутра, і боты, і конь, і грошы!

І нічога не прысудзілі Несцерку. Сеў той Несцерка на каня і паехаў у двор. Засталіся яму і конь, і боты, і грошы 1 цяпер ен жыве з тых грошай.

Лексический комментарий к тексту

Несцерка — ласк от Несцер герой белорусских народных сказок

Юр’я—разг. от Юрый, под влиянием названия праздника Юр'е

у заставу — в заклад

страмяна — диалектная форма, лит. стрэмя (ср р)

дажыдае—диалектная форма лит. ч акае

надабнасці — диалектная форма лит. п атрэбы

атабраў — диалектная форма лит. адабраў

але ткі — разг от але такі