Надзея Артымовіч - Жоўтая музыка

• Название: Жоўтая музыка
• Автор: Надзея Артымовіч
• Издательство: Беларускі Саюз у Польшчы, Праграмная Рада Тыднёвіка Ніва
• Жанр: Поэзия
• Год: 2005
• ISBN: 83-917349-3-5

Творчасць Надзі – дотык, сустрэча, кожнае слова – вобраз, кожная думка – верш. Некалі мастак і музыка Алег Кабзар, адзін з нямногіх, каму ўдалося спалучыць Надзіны вершы з музыкай, сказаў, што яе паэзія “падобна кітайскім малюнкам на старой паперы, дзе вобраз размываецца і, нібы схаваны ў імгле, яго не відаць, але ведаеш, што ён ёсць”. Таксама са слоўнымі малюнкамі Надзі. Так - з малюнкамі, бо кожны верш – гэта серыя малюнкаў, слоўных малюнкаў, абуджаючых унутраны зрок душы. Цяжка ды і немагчыма аналізаваць вершы гэтай паэткі. Кожны павінен зрабіць гэта сам. Яе вершы лепш чытаць самому, у адзіноце, пры адпаведнай музыцы і ў адмысловым інтэр’еры. І тады, забываючыся на штодзённасць, душа адкрываецца на паэзію, а сэрца ў стане ўхапіць хвалі. Калі так станецца, розум успрыме сэнс, і перад чытачом адкрыецца не тое, што глыбіня, а бездань творчасці і таленту Надзеі Артымовіч.

---

Жоўтая музыка Артымовіч Надзея

Іслач 1991

я датыкаю старанных рукапісаў
              Уладзімера Караткевіча
каліграфія папера атрамант

я пішу старым бясколерным алоўкам
у маіх шуфлядах хаос свету
і чытаю "Імя ружы" Эко
эрудыцыя класіфікацыя мрок
                  і чалавек

імя ружы значыць імя ружы

* * *

расплываецца несапраўднасць
                     твайго позірку
чарнее твой дотык
..................................
улятаю ў дзяцінства
                    (які колер мае дзяцінства?)
цень дзяцінства
з голай малітвай
                     так без адказу
ісці ў лагодную несапраўдную
                     прастору
што называецца проста
                     жыццём
і невыразным фрагментам
                      згубленай фатаграфіі

* * *

паэт памірае
смерць
гэта сон...

* * *

этыкі эстэтыкі эстэтызмы
                      літаратура

не вяртаюся да Гласкі
                      не перажываю
                      стаю гляджу

усе адвярнуліся
                      гэта стары фільм
                      класіка

* * *

насычанае паветра
жар
я насычаная
у 1969 годзе глытаю ўсіх
што адвярнуліся ад чалавека
Гласко Гайфа
насычанасць зялёны сентыменталізм
ашалелыя статысты
невыносная спякота
бягу голая

* * *

люблю геамэтрычныя фігуры
акрэсленыя простымі
простыя збудаваныя з кропак
адбіваюцца ў люстры
гладка і спакойна

* * *

уваходзіш у краявід з відавочным дэфэктам
гэта называеш домам пажоўклай кніжкай
неабходнай рэпетыцыяй перад таямнічай
                                              вандроўкай

– гэты краявід з невідочным дэфектам
ёсць твой

* * *

у Варшаву
ляцелася ў голай непрытомнасці
з мокрай незапісанай карткай

там шукалася ценю
для безабаронных прадчуванняў

цяпер бачу
                 асіметрычнасць сэрца
                 і першага запаху

* * *

усё менш разумею са свету
усё менш разумею з парогаў

я была сведкай ліцытацыі апошняга верша
                        ананімнага аўтара

ён паўдакладна рысаваў у чорныя раніцы
парнаграфію шклянай душы

ён быў брудны і чысты
                        чысты як першы сакавіцкі луг

* * *

час уцякае
час працякае
немагчымасці
              сплятаюцца ў вузел
яшчэ выбіраю
              паўдакладныя фарбы
яшчэ знайду крыніцу...

* * *

і нічога не адбудзецца
было ёсць будзеі нічога я не знайшла
у кніжках марах жыцці
каб памерці

без слоў без музыкі
у маўчанні як камень
кідаю перадапошні гук
          гэта кепскі фон
          час

* * *

банальнасць вечара
гукі (анахранічная музыка)
п’еш чорнае неба

асцярожна распранаеш
адлеглыя адрасы

* * *

учарашні сон як стары чарнавік
у якім гармонія слоў і чалавека

і таму гэты сон-чарнавік-верш
без загалоўка

* * *

мы будзем вечна жыць
мы будзем вечна сніць
на мяжы блакітнай імглы
і неба...

Беларускія паэты ў Бельску

толькі ў Бельску
можна піць гарбату
           сказаў малады паэт Эдзік Мазько

толькі ў Бельску
у маўчанні чытаюцца вершы
           сказала васільковая Данута Бічэль

і ты пабачыш
у кожнай птушкі
твой твар
           сказаў Алесь Разанаў

* * *

вязень правінцыі
спакойны
камфорт глядзець праз акуляры
на аматарскі спектакль
дзе акцёры суфлёры
             словы словы словы

вязень правінцыі
спакойны
так глядзець
на малы тэатр

– – – – – – – – – – – – –
адкажы алавяны жаўнерык
як першы раз забіваецца?

* * *

першую літару я напісала
            зялёным алоўкам
другую літару я напісала
            чорным алоўкам
трэцюю літару я пішу
            чырвоным атрамантам

я забываю стомленасць тваіх
            белых пальцаў
я забываю жоўтую музыку
            „Beatles”

заўтра чысты поранак

* * *

вяртаюся ў доўгі парэзаны лістапад
і нараджаюся ў белай лёгкай фарбе

самае важнае
непрыкметна адплывае ўцякае ад мяне
як крокі госця ў лёгкадумнай цемры

не – гэта толькі сон

* * *

Віленскіе мроі плывуць
– світае
выспа шчасця аддаляецца
і штодзень нараджаецца
як новая паэтычная фраза
або музыка

– світае

* * *

меандры напісаных слоў
уводзяць часамчытача і лірычнае „я”
у смяротную прастору
амаль без павароту
          у невідочнае святло
          або цень
          вечны цень –

* * *

Над Бельскам шэрае неба
шэры брук шэры парог забыты музык
      на шэрым парозе

Бельск
мястэчка памежжа мястэчка бязмежжа

на шэрым парозе
стары музык
заснуў

* * *

свет зачыніўся
адплывае спакойнае неба
і закрываўленыя цягнікі
набліжаюцца да бязлюдных гарадоў
таўсцеюць непатрэбныя вароны
варожкі сядзяць на пустых картах

дзе агонь дзе хлеб салёны дзе жэст
твой жэст абарваны ў чужым паветры
дзе возера каменнае нядаўна так зялёнае
дзе ціхія вершы
дзе праўдзівая твая лірыка
дзе наша месца глыбокае
дзе нашы сны спакойныя
дзе мы
дзе ты
дзе я

разглядаюся
пульсуюць вуліцы
святло ў сутаргах
непатрэбнасць у маіх руках
у мяне
няпрошаныя нявыйграныя дні
і мой голас дзікі
таксама непатрэбны
пяскі ляцяць у даль
зоры ў пажарах

рака нясе мяне ў вір...

* * *

Не гавары
Што прайшла вясна
Не гавары
Што забрала рака
Нашы мары і кветкі.
Глянь
У цені нашай восеніРодзіцца
Парастак зелені
Надзеі
Яшчэ зарана
На промень сонца
Але
Ужо дрыжыць у паветры
Толькі нам відочная
Вясёлка
        Заменімся мы
        У іграючыя колеры
        Або ў кветкі
        Або ў птушкі
        Або ў песні
        Песні разлівістыя
        Песні ціхія-ціхія
        Мы створым музыку
        Арыгінальную
        Непаўторную
        Нашу ўласную.
Плывуць
Набіраюць румянцоў
Нашы думкі...

* * *

праплыла па вячэрнім небе
Аднакрылая птушка.
Праспяваў за маім акном
Самотны вецер.
Незнаёмы падарыў мне сёння
Дзевяцімесячны каляндар
... без вясны...

* * *

Ёсць бераг
Да якога ніколі не дойдзеш
Ёсць праўда
Якой ніколі не знойдзеш
Ёсць слова
Якога ніколі не ўчуеш...
        Сабраў ты ўсё
        І позірк людзей
        Нібы шчаслівых
        І стыд сяброў
        Нібы шчыры.
        У кішэні тваёй
        Многа дробязі
        На якую размяніў ты
        Сваё жыццё.
Дзе гэта дарога
Якая была тваім сном
Дзе расплыліся
Дзе патанулі
Твае мары і думы?

        Перад табой папялішча...

* * *

                                ад’язджаючым

ёсць такая пара перад ад'ездам
калі выходзіцца з доўгага маўчання
у спакой
неба не змяняецца
ідзеш
голас вуліцы мяшаецца з чырвоным сігналам
кава папяроса без смаку
паўслова чужым адыходзячы ад стала
        і гэта ўжо нічога не значыць
пераходзіш на другую вуліцу
бетон чысты
а нагам як зломленым кветкам
хочаш злавіць толькі адзін след
        хоць такога следу няма
і ступіць на іншую дарогу
трымаешся ценю свайго хоць ведаеш
што твой цень гэта не ты
добра ведаеш як мураваць памяць белай цэглай
і чытаць з акцёрскіх вачэй
добра ведаеш як замкнуць вока
пераступаючы яшчэ адзін парог

ёсць такая пара перад ад’ездам

* * *

Калі блізкі зраніць цябе
Маўчы...
Калі згасне апошні прамень надзеі
                                                ў тваім сэрцы
Маўчы...
Калі ўпадзеш ў палон буры
Маўчы...
Калі тоне твая лодка
Маўчы...
Калі любіш паэзію
Маўчы, не гавары нікому...

* * *

з вуліц
з неба
з...
з пекла
...і прадчуванняў
...........
...........
...........
            мой верш

Слова

Як цяжка цябе знайсці
У гэтым гомане
Тупее слых...

        А калі прыйдзе да цябе слова
        Вышапчы яго як найцішэй

Бо ў гэтым гомане
Тупее слых...

* * *

паэты паміраюць тады
калі першы раз
заблудзіць жывое слова
і разаб’ецца пшанічнае рэха
аб камень
паэты паміраюць тады
калі ўсміхаецца добры час для паперы

паэты паміраюць тады
калі знойдзены дакладныя адрасы

        сытыя жэсты

паэты паміраюць тады
        калі нараджаюцца чорныя лістапады – – –

* * *

Лістапад расплыўся
Як вулканічная лава
Што зраўняла прастор.
Лістапад расплыўся
Зраўняў ўсе мае дні.
Дні мёртвыя
Дні неспакойныя
Дні без дзён і начэй.
Мёртвы мозг цяжыць
Трохвугольнікам молатых каменняў
Пульс перастае біць...

Лістапад, я люблю цябе...a

* * *

ікона
лістападаўскі снег
блакітны ранак

сон аднакрылы і лёгкі
у блакітным люстры

стаю
хвіліна прыгажосці
акіян хараства
хвіліна

веру ў вечнае хараство
веру ў адно нявыказанае слова
веру ў белае маўчанне

вечар у Бельску — камень і крыж
вечар у Бельску — блакітны туман

Бельск — ікона малітва сон жыццё

* * *

                                Прысвячаю Бельску

Мой родны горрад маленькі
Маленькі
Як кропля дажджу
Жыццё кроплі дажджу
Кароткае
Яна расплываецца
Перастае існаваць
Калі ўпадзе на зямлю.
        Мой родны горад
        Малы
        Як кропля дажджу
        Але
        Не расплывецца ён ніколі
        Не знішчыць яго бура
        Агонь не спаліць.
Горад мой
Твае вузкія вуліцы
Поўны людзей
Людзей старых
І дзяцейЯк добра
Уліцца
У раку старых людзей і дзяцей
Удыхаць
Паветра.
Дрэва без кораня
Усыхае
Чалавек без паветра
Умірае.

* * *

у Бельску старая музыка
лагодны час — л е т а
забытая царква

дайсці да Першага слова малітвы

* * *

Калі загіне сон
І ноч перастане быць ноччу
Калі рассыплецца над табой зорнае неба
А зямля звулканіццаТы думаеш
Там маё месца
Дзе ходзяць цені маіх продкаў
Там маё месца
Дзе родная хата прыснула над ракой
Там маё месца
Дзе блізкія дзеляцца духмяным хлебам
А тутТы адкідаеш
Рассыпаеш як пясок
Свае думкі
Імкненні
Ты будуеш шкілет хаты

Якая згубіць цябе
Ланцуг усё мацней
Цягне цябе да дна
Глыбокага мора
Мора людскіх спраў...

* * *

прадчуванне
схаванае ў хмарах
                хтось сказаў
трэба лячыць гэты дом
дзе дзень шукае дня
а ноч шукае ночы
пахне хлеб з яшчэ адным уколам
праўдзівы дождж не падае
дуэт чорна-белых ценяў
блудзіць у чырвонай пасцелі
                хтось сказаў
вокны ў гэтым доме хварэюць
трэба чыстай рукой
ратаваць і вокны і вочы
прашаптаць забытую малітву
                на хлеб
                на соль
                на вас усіх
якіх ужо няма

* * *

даспяваю ў халодным валоссі
яшчэ іграю прыжмуранымі вачыма
шэрымі рукамі падкідваю няскончаныя размовы
тонкія як трэція байкі
поранак разліўся ў цёмныя трохножныя сталы
як выстаяць мне ў дзверах
        нарыхтаваных у замкнутасць сну?
пачатак супакою аднаго неба і адной зямлі
і перашуканы час у аслупянелай шапцы
такая ноч — калі дрыжаць сцены

З падарожжа

Я так баялася
І дзверы зрабіліся сцяной
Я так баялася
І ўсё прайшло
Учора падарожжа
А сёння
Няма дня
Толькі карціна ў кіно
Родны бацька прайшоў
Побач
Сябры
Мы добра гулялі
І дзверы зрабіліся сцяной
І ўсё прайшло
Заграйма
Паваражыма
У карты
У гэтым горадзе
        чужым і блізкім...

* * *

Сёння
Восеньскім лісцем
Я абмыта
Лістападавым дажджом
Я абвеяна
Халодным ветрам.
        Сёння
        Я ап’янелая
        Адплываючай
        Маёй
        Восенню...

Ой, ляцелі гусі

Ой, ляцелі гусі
Грайце
Завіруйма ў танцы
Мы ўбачым іх крылы
Вялікія
Недасяжныя
Дайце нам гэтыя крылы
Мы ўзляцім
Над шырокім прасторам
Будзем смяяцца
Які наш свет малы
І калі
Упадзем
На зямлю чорную
Мы ўбачым свет вялікі
І мы без крылаў
Дзе яны?
Гусі забралі...
        Ой, ляцелі гусі...

ПАЭЗІЯ — ГЭТА ВОЛЬНАСЦЬ

Паэзія — гэта падарожжа. У глыб сябе. Пяро паэта — скальпель, які спрабуе дакладна зняць першую скуру паэта. Але ніводзін скальпель не з’яўляецца дасканалай прыладай. Гладкая скура з цяжкасцю паддаецца зняццю. Даходзіць часам да цяжкіх калецтваў, парэзаў і ран, якія вельмі марудна гояцца. Ніякіх лекаў ты не можаш ужыць, таму што калецтвы павінны прывесці да самавыздараўлення. Але працэс самавыздараўлення часта ачышчае скуру паэта ад паэзіятворчых бактэрый.