Василий Болотов - Лекции по истории Древней Церкви. Том IV

• Название: Лекции по истории Древней Церкви. Том IV
• Автор: Василий Болотов
• Издательство: Третья государственная типография
• Жанр: История
• Год: 1918

Василий Васильевич БОЛОТОВ. ЛЕКЦИИ ПО ИСТОРИИ ДРЕВНЕЙ ЦЕРКВИ. Том 4. Санкт-Петербург Аксион эстин 2006

© Сканирование и создание электронного варианта: издательство «Аксион эстин» (www.axion.org.ru), 2006.

---

142

По Vita Stephani, эти требования содержались в «καθολικός όρκος».

143

Ср. В. Г. Васильевский, Житие Стефана Новаго, в Журн. Мин. Нар. Просвещения, ч. 191, 1877, июнь, отд. II, 308 [= Труды В. Г. Васильевского, II, 2. Спб. 1912, 325–6]. Ср. Хр. Чтение, 188, I, 677 [Культурная роль Византии вообще и в южной Италии в частности. Из книги F. Lenоrmant’a La Grand-Grèce. 2 éd. Paris 1881. Перев. Л. H. Денисова. По Ίταλοελληνιχά, ύπό Σ. Ζαμπελίου. Έν Άθήναις 1864].

144

ώς πολλούς έξαπατά διδάσκων δόξης της παρούσης καταφρονεεν, οίκων τε καί συγγενείας ύπεροράν και τάς βασιλείους αυλάς άποστρέφεσθαι και πρός τόν. μονήρη βίον μεταρρυθμίζεσθαι (Niceph. ed. de Boor, 72).

145

Κωνσταντίνος ό διώκτης Άνδρέαν (corr. ex Vita Steph.: Πέτρον), τόν αοίδιμον μονάχον, τόν λεγόμενον Καλυβίτην, έν Βλαχέρναις διά μαστίγων (= βουνεύροίς) εν τώ ίππικω τού άγίου Μάμαντος απέκτεινεν έλέγχοντα αύτού τήν ασέβειαν καί Ούάλετα νέον και Ίουλιανόν άποκαλούντα αυτόν (Theoph. a. 6253).

146

τή και του αύγούστου μηνός τής αύτής δ' ινδικτιώνος (= 766 г.) έστηλίτευσε ήτίμασι τό σχήμα των μοναχών έπι τού ιπποδρομίου παρακελευσάμενος ενα εχαστον άββάν κρατειν γυναίκα τή χειρι (= Niceph. γυναίκα μονάστριαν παρά χείρα φέρειν) και ούτω παρελθείν αύτους τό ίπποδρόμιον έμπτυομένους και ύβριζομένους υπό παντός του λαου (Theoph. α. 6257).

147

μιμησάμενος ό Λαχανοδράκων τόν διδάσκαλον αύτού, πάντα μοναχόν και μονάστριαν τούς ύπό τό θέμα των Θρακησίων όντας σονήξεν εις Έφεσον και έξαγαγών αύτους εις πεδίον λεγόμενον Τζουκανίστήριν έφη πρός αύτους, ότι «ό μέν βουλόμενος τω βασιλει πειθαρχείν καί ήμίν, ένδυσάσθω στολήν λευκήν και λαβέτω γυναίκα τή ώρα ταύτη, οί δέ τούτο μή ποιουντες, τυθλούμενοι εις Κύπρον έξορισθήσονται». και άμα τω λόγω τό έργον έτελέσθη, και πολλοί μάρτυρες έν εκείνη τή ήμέρα άνεδείχθησαν, πολλοί δέ και λειποτακτήσαντες άπώλοντο, ους καί ώκειούτο ό Δράκων (Theopll. а. 6262).

148

μοναστήρια δέ — οικους κοινούς (= казармы) καθίστα τών όμοφρόνων αύτώ στρατιωτών, τήν γούν Δαλμάτου, πρώτιστον ουσαν έν τοις κοινοβίοις του Βυζαντίου στρατιώταις είς κατοικίαν δέδωκεν, τά Καλλιστράτου τε λεγόμενα καί τήν Δίου μονήν καί τά Μαξιμίνου άλλους τε μοναστών ιερούς οίκους καί παρθενώνας έκ βάθρων κατέλυσεν. τούς δέ μοναχικον βίον άναλαβέσθαι έπίτηδεύσαντας έκ τών επισήμων έν στρατεια ή έν τέλει, καί μάλιστα τους έγγίζοντας αύτώ — θανάτω καθυπέβαλεν (Theoph. a. 6259).

149

μεθ’ ον και Κωνσταντίνον τόν ψευδώνυμον πατριάρχην έπι άμβώνος άνελθείν καί ύψώσαι τά τίμια καί ζωοποιά ξύλα καί όμόσαι πεποίηκεν, ώς ούκ έστι τόν προσκυνούντων τάς είκόνας (Theoph. а. 6257).

150

τούτον παραυτά στεφανίτην άντι μονάχου έπεισε γενέσθαι και κρεών μεταλομβάνειν και κιδαρωδών άνέχεσθαι έν τή βασιλική τραπέζη.

151

ήκούσαμεν του πατριάρχου λαλουντος μετά του Ποδοπαγούρου κατά του βασιλέως.

152

καί έδειρεν αύτόν ό τύραννος Κωνσταντίνος, ώς μή ίσχύειν αυτόν βαδίζειν. έκελευσε δέ αυτόν εις φορείον βασταχθήναι καί άπελθόντα καθίσαι έν τη σολαία τής μεγάλης έκκλησίας. καί άσηκρήτης ήν συν αύτώ βαστάζων τόμον χάρτου, έν ώ ήν γεγραμμένα τά τούτου αίτια (Theoph. а. 6259).

153

ύπανεγινώσκετο ό χάρτης, καί κατά εν κεφάλαιον έπαιεν αύτού τό πρόσωπον ό άσηκρήτης, του πατριάρχου Νικήτα έν τω συνθρόνω καθεζομένου καί θεωρούντος. μετά δε τούτο άναβιβάσαντες αυτόν έν τω άμβωνι καί στήσαντες όρθιον, έλαβε Νικήτας τον χάρτην, καί άποστείλας έπισκόπους καί λαβών τό ώμοφόριον αύτού άνεθεμάτισεν αύτόν. καί έπονομάσαντες Σκοτίοψιν έξέωταν αύτόν όπισθοφανώς τής έκκλησίας.

154

«τί λέγεις περι τής πίστεως ήμών καί τής συνόδοο ής έποιήσαμεν»; — «καλώς καί πιστεύεις καί τήν σύνοδον πεποίηκας». — ήμε'ς τούτο ήθέλομεν άκουσαι έκ του μιαρού σoυ στόματος άπο δέ του νύν απελθε εις τό σκότος και είς τό ανάθεμα», καί ούτω λαβών τήν άπόφασιν άπεκεφαλίσθη είς τό Κυνήγιον.

155

Какие книги жгли еретики, выясняется из показания константинопольского скевофилака Димитрия на VII всел. соборе (act. V, Hard. IV, 309). По каталогу (βρέβιον) Димитрий выяснил недочет в скевофилакии двух книг с миниатюрами (δύο βιβλίο ήργυρωμένα διά εἰκόνων) и узнал, что еретики бросили их в огонь и сожгли (ότι είς πυρ βαλόντες ἐκαυσαν οι αίρετικοι). В одном экземпляре слова Константина диакона константинопольского «на всех св. мучеников» оказались вырезанными листы, на которых было свидетельство об иконах, хотя оставлен целым серебряный переплет книги, на обеих досках которого были изображения всех мучеников. На Соборе предъявлены были и другие книги с вырезанными (Λειμωνάριον) и выскобленными (Ветхий Завет «μετά σχολίων» ad marginem и Euagrii historia ecclesiastica IV, 27) свидетельствами об иконах. Но святоотеческих писаний вообще (без отношения к иконам) иконоборцы не истребляли. Что они изучали древние памятники, показывает тот факт, что они пользовались творениями Μακαρίου Μάγνητος, тогда как патр. Никифор только из этих иконоборческих цитат узнал и о самом существовании этого древнего (V в.) писателя.

156

καί τέλος ούκ είασεν είς όλον τό ύπ’ αύτον θέμα ενα άνθρωπον μοναδικόν περιβεβλημένον σχήμα. ό καί μαθών ό μισάγαθος βασιλεύς εγραψεν αύτω ευχαριστίας λέγων, οτι «ευρόν σε ανδρα κατά τήν καρδίαν μου, ος ποιείς πάντα τά θελήματα μου». τούτον ούν μιμησάμενοι καί οί λοιποί τά όμοια διεπράποντο (Theoph. a. 6263).

157

κοινή γνώμη Θεόδωρος, ό πατρίαρχης ’Αντιόχειας, καί Θεόδωρος 'Ιεροσολύμων καί Κοσμάς ’Αλεξάνδρειάς σύν τοίς ύπ’ αυτούς έπισκόποις τή ήμέρα της άγιας πεντηκοστής μετά τήν άνάγνωσιν τού άγιου ευαγγελίου όμοφρόνως άνεθεμάτισαν εκαστος κατά τήν έαυτού πολιν (Theoph. a 6255).

158

καί έδοξεν ευσεβής είναι πρός ολίγον χρόνον καί φίλος της άγιας θεοτόκον καί των μοναχών όθεν καί μητροπολίτας έκ τών άββάδων έν τοις πρωτίστοις θρόνοις προεβάλετο (Theoph. a. 6268).

159

Παύλος ό τίμιος αναγνώστης υπάρχων, Κύπριος τω γίνει, λόγω καί πράξει διαλάμπων, μετά πολλήν παραίτησιν διά τήν κρατούσaν αίρεσιν βία πολλή χειροτονείται πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (Theoph. а. 6272).

160

Ειρήνη ή εύσεβεστάτη άμα τώ υιώ αύτης Κωνσταντίνω παραδόξως θεόθεν τήν βασιλείαν εγχειρίζεται. — ήρξαντο δέ οί εύσεβείς παρρησιάζεσθαι — και οί θελοντες σώθηκαι άκωλύ τώς άποτάσσεσθαι, και ή δοξολογία του Θεου ύψουσθαι, καί τά μοναστήρια αναρρύεσθα: (Theoph. a 6273).

161

της έκκλησίας του Θεου τυραννουμένης και έσχισμένης ουσης έκ τών λοιπών

καθολικών θρόνων και αναθεματιζόμενης (Theoph. a. 6276).

162

έκτοτε λοιπόν ήρξατο λαλείσθαι καί άμφιβάλλεσθαι ό περι τών αγίων και σεπτών είκόνων λόγος παρρησία υπό πάντων.

163

πάντες ομοφρονώς ειπον μή είναι άλλον, εί μη Ταράσιον τόν άσηκρήτην.

164

[Mansi, XII, 1056Е]: qui — sanctam catholicam et apostolicam spiritualem matrem vestram Romanam ecclesiam exaltaverunt, et cum caeteris orthodoxis imperatoribus, utpote caput omnium ecclesiarum venerati sunt. Напечатанное курсивом опущено в греческом переводе, читанном на VII всел. соборе; (add.) и (=) дополнения и поправка в греческом переводе, который не совсем последователен (напр., опуская «caput omnium ecclesiarum» здесь, переводит эту фразу «κεφαλή ποσών τών ἐκλησιών» в послании Тарасию). Отдел бвг совершенно опущен в греческом переводе.

165

) [1057А]: si orthodoxae fidei «sequentes traditiones ecclesiae beati Petri (add. καί Παύλου) apostolorum principis (= κορυφαίων) amplexi fueritis censuram et ejus (= αύτών) vicarium ex intimo dilexeritis corde.

166

[1074В]: Sed utrum per imperitiam, aut schisma, vel haeresim iniquorum scriptum est, ignoramus: sed deinceps suademus vestrae — imperiali potentiae, ut minime in suarum exarationum serie universalis scribatur; (α) quia contra sanctorum canonum instituta, vel sanctorum patrum decreta esse videtur. — (β) quod nimirum si universalis super praelatam sibi sanctam Romanam ecclesiam, quae est caput omnium Dei ecclesiarum, describatur, tanquam sanctarum synodorum rebellem atque haereticum manifestare se certum est. Quia si universalis est, etiam ecclesiae nostrae sedis primatum habere dignoscitur, quod ridiculum omnibus fidelibus christianis apparet: quia in toto orbe terrarum ab ipso Redemptore mundi beato Petro apostolo principatus ac potestas data est; et per eumdem apostolum, cujus vel immeriti vices gerimus, sancta catholica et apostolica Komana ecclesia usque hactenus et in aevum tenet principatum, ac potestatis auctoritatem. Quatenus (quod non credimus) si quispiam eum universalem nuncupaverit, vel assensum tribuerit, sciat se" orthodoxae fidei esse alienum et nostrae sanctae catholicae et apostolicae ecclesiae rebellem. [1074A]: quod praeceptum universalis ecclesiae nullam magis oportet exsequi sedem, quam primam: quae unamquamque synodum et sua auctoritate confirmat, et continuata moderatione custodit.

167

[1074D]: Nimis iterum turbati ac conturbati sumus, quia ex laicorum ordine et imperialibus obsequiis deputatus, repente patriarchatus culmen adeptus est, et apoealigus contra sanctorum canonum censuram factus est patriarcha: et quod dicere pudet et grave tacere est, qui regendi et docendi sunt, doctores nec erubescunt videri, nec metuunt ducatum animarum impudenter assumere, quibus via in omnibus ignota doctoris est; quo vel ipsi gradiantur, ignari sunt. В послании к самому Тарасию папа в этом вопросе более деликатен. Он пишет только [1061DE]: invenimus reverentiam vestram ex laico ordine et imperatoria administratione (=ύπηρεσίας) ad sacrati gradus sublimatam esse fastigium. Et vehementer (= λίαν) in his anima nostra mirata est (= ήγάσθη, sic!). Et nisi vestram sinceram et orthodoxam fidem in praedictis synodicis — invenissemus, nullatenus auderemus hujucemodi obaudire synodica.