Варлен Бечык - Радкі і жыццё

• Название: Радкі і жыццё
• Автор: Варлен Бечык
• Жанр: Прочая старинная литература

---

ВАРЛЕН БЕЧЫК

РАДКІ І ЖЫЦЦЁ

1966

8.5.

Па небе плывуць воблакі. Я тут нерухомы. Ты ужо далёка адплыла ад майго неба?

У мяне сіняя форма адзення і мяне не брыюць. Я доўга не пабачу цябе.

Дождж і рыдлёўкі ўзрыхляюць вясеннюю зямлю. Ты ўзрыхліла маю душу, быццам кінула ў ваду камень цераз плячо не гледзячы — вада разышлася кругамі.

Цяпер мяне наведваюць сумныя думкі і сябры. Хочацца свежага паветра, цёплай зямлі пад босыя ногі, купацца, бегаць, круціць гантэлі і быць з табой.

Памыты, без гадзінніка і аўтаручкі, я ўсё ж яшчэ ішоў, як не ў палату. Зашчоўкнуліся дзверы, і паласатыя постаці акружылі мяне.

— Цябе завуць не Ігар?

— Варлен.

— Яго завуць Варлен.

Прывялі ў палату. Я маўчу другі дзень. Праз вокны відаць глухія куткі жыцця. Каля рэчкі мілавалася ашалеўшая парачка, а хворыя давалі свой каментарый.

3 дня ў дзень упарта стаіць цудоўная пагода. Раніцою з форткі на мяне б’е адбітак сонца. Я гляджу на фанары ў палаце — у іх таксама неба разліцеена кратамі акна. У думках пачынаю хістаць ліхтары. Зялёная паласа раздзяляе фарбы палаты. Паласа высока. Я ж апусціўся значна ніжэй жыццёвай лініі.

Добрая С.! Прашу Вас хаця б зменшыць дозу дабра, інакш яно пераўтвараецца мне ў зло.

Ваша добрая ўвага наскрозь высвечвае маю душу, і мне становіцца страшна ад неадпаведнасці маіх душэўных якасцей высокай мерцы Вашай агульнай высакароднасці.

Удзячнасць Вам змешваецца з тугой — тугой ад май­го мінулага, у каторым я набыў куды менш розуму, дабраты, вартасці, чэсці, сумлення, чым усе вы, як мне падалося, прыпісваеце мне ад свайго ўласнага душэўнага багацця.

Мне здаецца; я жыву на працэнты добрай памяці Ігара — на мяне пераносяць частку яго абаяльнасці. Такім чынам і ў маім нездароўі вызначаецца нейкая пераклічка з няшчасцем Ігарка...

11. 5.

Прывітанне рэспубліцы, на сцягу якой мапісана «ЛіМ»! Ці скора самакіраванне заменіцца дыктатурай?

Я ў сваім неапалітанскім каралеўстве сам сабе галава. Пакуль што не прыняў каралеўскіх паўнамоцтваў. Як прыму — перадайце ласкаваму Ст. П-чу — дазволю яму сядзець у маёй прысутнасці.

Тут ніхто нікому амаль не зайздросціць. Арганізаванай грамадскасці няма. Апазіцыя мае пэўную свабоду (пабіліся тапкамі: стары з маладым хлапцом: «Мне 53 гады, а ён мяне называе Махном...».

Неапалітанская экзотыка: ёсць і маўр, і балюча глядзець на яго, калі ён пачынае маліцца багам сваёй далёкай радзімы.

Ахвотна і лоўка рыфмуюць «Манька-манка». Я таксама вучуся складваць словы: палаты-халаты, Генадзь- гнаць.

Народ тут бывалы, не раз наведвалі буйнае каралеўства «Навінкі». Я яшчэ юнга. Гэта мой першы экватар.

Я ўжо зразумеў, чаму імкліва ходзяць тыгры ў клетцы. Прывітанне А. I. — мудрацу з Анатоліі.

7.6

Вершы сняцца ўжо другую ноч. Першы раз снілася: мае ўдалыя вершы набраны, але ў гранках начыста перароблены. Нават у сне ў мне гаворыць крытык: я лаўлю недахопы.

Мама прыносіла мне пачытаць лісток з сшытка сына нашых суседзяў Сярожы Г. (10 гадоў). Перапісаў сюды: лісток мама забрала: «Няхай маці неўзаметку пакладзе яго туды, дзе ўзяла, а то хлопчык не стане больш нічога пісаць». Баюся, што і паклаўшы лісток, маці С. не вытрымае, пачне гаворку з хлопцам, і стыхійна пачаты ім Дзённік закончыцца гэтай, першай і апошняй старонкай.

«Я учусь в Музыкальной школе. Учиться интересно, особенно по баяну, по сольфеджио очень скучно, но пре­подаватель по сольфеджио молодой и веселый. В общеобразовательной школе я учусь не очень плохо, но быва­ют тройки. По белорусскому языку обычно тройки, бы­вают даже и двойки, но двоек у меня немного, всего только две.

Я думаю, почему я так стараюсь и все равно все плохо. Сколько ни старайся — все равно все плохо. Сяду играть на баяне, а папка не знает, правильно или неправильно я играю, и ругается. А сегодня папа сказал мне, чтобы я пришел помогать складывать дрова, а мам­ка сказала, чтобы я надел новые штаны. Ну, мы, в общем, поспорили с ней. Но это все мелочи. Мне учитель в музыкальной школе сказал, что если я сдам экзамены за первый класс на пять, то получу путевку в Ленинград, но и все другие, кто сдаст экзамены на пять, по­едут. Но папка, как узнает, то будет заставлять играть. Меня всегда ругают за то, что я потею, но я ведь не виноват, что с меня идет пот. Я играю, как все дети, но с меня все равно идет пот. Папа меня подстриг под Котовского, а мама была недовольна. А мне что: мне никто за это ничего не сделает, не убьет и не повесит, хоть бы папа с мамой не спорил. — В музыкальной школе пре­подаватель сказал, что в Ленинград могут поехать Пунтус и я».

16. X.

Былі Толя Псікаў і Света Марозава. Дзень спатканняў. Аслабла вераснёўскае сонца — частку яго паглынулі плады і загарэлыя людзі.

3 кніжкі В-га я ўзяў вельмі многа радкоў і вершаў для сябе. Для складанай работы думкі і душы так мала даюць прапагандысцкія стандарты.

«Ночь-то темна, лошадь-то черна: еду, еду да пощу­паю, тут ли она».

1967

7. II.

Я — у Маскве. Маскоўскае неба шэрае, —8°. Хачу пад ім прабыць як паболей. Урэшце з мяне хопіць адной толькі высокай столі Ленінскай бібліятэкі. Я ў бібліятэцы без места. Чытай, дзе хочаш. Капаюся ў бібліяграфіі...

Пісаць і друкаваць трэба болей, а страчаны каштоўны-каштоўны час...

20. II.

Сонца ўсё больш асляпляюча вісіць над зямлёй.

Кнігі і часопісы ўзмацняюць прагу работы. Але толькі тады, калі пачынаеш.. пісаць, — пачынаеш па- сапраўднаму думаць.

Мне здаецца, я начынены стылем, а трэба насыціцца глыбінёй.

Усё чытанне, усе роздумы — гэта трэніроўка; сапраўдны спорт вянчаецца спаборніцтвам.

Учора я быў у Васілёнка Сяргея Іванавіча — ёсдь такі цікавы чалавек на зямлі. ён вазіўся са мною многа, ахвотна, настойліва. Можа быць, мая пачцівасць выклікала ў яго жаданне нацэліць мяне на сваю трактоўку тэмы. Толькі тут нічога не выйдзе: наша нязгода ў кожнай думцы, у кожнай фразе...

Але ж — дзякуй чалавеку. Ен надпісаў мне свой «Словарь атеиста», чытаў мне Аношку (цікава, але непераканаўча) і Маркса (усё вядомае, але напамін дарэчы).

У яго — большая культура працы над кніжкай, даволі шырокія інтарэсы, але спрашчэнне. I — як гэта ў людзей заўсёды выразней праступае ў размове з малодшымі — думка, што ісціна належыць толькі яму, ім адкрыта, яму адкрыта.

Калі многа формы і мала зместу, слабее і форма; на яе мускулы мала нагрузкі.

21. II.

Прыгажосць, «черт побери!», не абагуліш.

Жаночае хараство («миловидность», наш густ непатрабавальны) мы ўспрымаем лягчэй, чым хараство ў мастацтве (уласна, і тут павярхоўна), але прагнем яго неймаверна.

Лічыцца непрыстойным заглядвацца на жанчыну, прыгожую дзяўчыну. Дарэмна. Гэта ўзвышана, калі не сумяшчаецца з распуснай похаццю.

Жанчыны, дзяўчаты ўпрыгожваюць наша жыццё. Усе нашы эстэтычныя ўяўленні — ад формы і зместу жыцця, прыроды. Дзяўчына (прыгожая) — вянец мастацкай формы. Гэта — выключны мастацкі твор, бо незвычайны каталізатар нашай энергіі, нашага ўнутранага жыцця, бясспрэчны ўзбагаціцель нашага зместу.

У адносінах да дзяўчыны — найяскравейшы прыклад сілы імкнення да прыгожай формы.

Прыгажуня заўсёды ў цэнтры ўвагі.

Без дзяўчыны, жанчыны, яе ласкі, увагі мы жывём у шчымлівай адзіноце.

(Дарэчы, калі галоўнай — няма, увага ўсіх астатніх яшчэ больш трывожыць, нервуе адзіноту, мучыць нас, непакоіць.)

Тады, можа быць, для нас справа, літаратура — наша ўсеабдымная любоў і дарагая каханка. Мне ў ёй (неабавязкова) і па-за ёй (відаць, заўсёды) адзінота астаецца... Калі доўга баліць душа, пачнеш адчуваць боль сэрца. Нават і правяраць не трэба.

Мяне прарвала, я набухаю думкамі. Ахоплены прагай работы. Дзе знайсці сілы, каб адолець недамаганне...

В. Вярба не паўтараецца. Яе аглядка на мінулае азначана роздумам іншага ўзросту і вопыту, іншай настроенасцю на паэзію. Радкі пражытых дзесяцігоддзяў адгукаюцца ў нас, даюць жывую душу свайму часу.

Шмат разоў, калі хаджу, самі сабою складаліся вершы, нібыта незалежна ад мяне. Сёння ўпершыню ўдалося падчапіць пяром пару радкоў, мо таму, што я ў Маскве, на рускай мове. Не дужа змястоўныя, але няхай будуць.

Мне ни к чему поспешная работа

И суета корыстного расчета,

Но, кажется, и я от них устал.

Ігарок, пра цябе.

Увесь у пошуках, неспакойны, настойлівы і мэтаімкнёны, ён хацеў жыць па вялікаму рахунку і надоўга ўперад загадваў сваё жыццё.

Але здарылася так, што яго сучаснае і стала яго будучыняй...

23.ІІ.

Што лепей — нечым займацца ці нічога не рабіць?

Сёння ў сталовай вайсковыя п’юць віно, стынуць машыны на вуліцах, я — нічога не раблю, бо галава барахліць.

План: пастрыгчыся, памыцца, з’ездзіць на Нова-Дзявочыя могілкі і Барадзінскую панараму, адпрасавацца, адпачыць. Пісьмы...

«Вялікая» праграма сведчыць выразна аб узроўні майго сённяшняга інтэлекту..

Учора я — у складанай сітуацыі ў К-на. Той — у сварцы з жонкай. Я — між імі.