Фридрих Ницше - Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

• Название: Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
• Автор: Фридрих Ницше
• Жанр: Философия

---

Пазнанне яго яшчэ не навучылася ўсмiхацца i не ведаць зайздрасцi; яшчэ не ацiхла ў прыгажосцi яго бурлiвая палкасць.

Праўда, у прыгажосцi, а не ў сытасцi павiнны патануць i змоўкнуць парываннi яго! Велiкадушнасць прывабная ў тых, у каго настрой узвышаны.

Паклаўшы руку на галаву - так павiнен адпачываць герой, хай ён нават пераадольвае свой адпачынак.

Але якраз у героя сама цяжкае - прыгажосць. Яна недасяжная нават сама моцнай волi. Крыху больш, крыху менш: але ў гэтым "крыху" якраз многае, якраз гэтае "крыху" i ёсць сутнасць.

Расслабiць мускулы i волю - гэта ў вас сама цяжкае, вы, узвышаныя!

Калi сiла, робячы лiтасць, сыходзiць у бачнае, такi сыход я называю прыгажосцю.

I нi ад кога я не патрабую прыгажосцi так, як ад цябе, моцны: няхай дабрыня будзе тваё апошняе самапераадоленне.

Зло я залiчваю на твой рахунак: таму патрабую ад цябе дабра.

Праўда, я часта смяяўся з слабых, якiя ўважаюць сябе за добрых, бо iх няма кiпцюроў!

Ты павiнен бачыць узор цноты ў калоне: чым вышэйшая яна, тым далiкатнейшая i прыгажэйшая, а ўсярэдзiне - цвярдзейшая i мацнейшая.

Так, узвышаны, ты яшчэ будзеш прыгожы i будзеш трымаць люстэрка перад сваёй прыгажосцю.

Тады скаланецца твая душа ад боскiх жаданняў, i пакланенне будзе нават у тваiм славалюбстве!

У гэтым - таямнiца душы: толькi калi герой пакiнуў яе, у сне да яе наблiжаецца Звышгерой".

Так сказаў Заратустра.

Пра край адукаванасцi

"Надта далёка заляцеў я ў будучыню: жудасць ахапiла мяне.

I калi я агледзеўся, бачу! - вось толькi адзiн час быў мой адзiны сучаснiк.

Тады назад паляцеў я, дахаты - хутчэй i хутчэй: так прыйшоў я да вас, людзi цяпершчыны, у край адукаванасцi.

Упершыню наважыўся я як след разгледзець вас, i не было лiхога намыслу ў маiм жаданнi; праўда ж, прыйшоў я да вас з тугою ў сэрцы.

Але што сталася са мною? Як нi баяўся я, а мусiў смяяцца! Нiколi яшчэ вочы мае не бачылi нiчога больш стракатага!

Я смяяўся i смяяўся, аж бакi мае рвалiся, а сэрца трымцела: "вось яна, бацькаўшчына ўсiх горшчыкаў на фарбы!" - сказаў я сабе.

З целам i чэлесамi, размаляванымi ў пяцьдзесят колераў: такiя сядзелi вы, сучаснiкi, на вялiкае маё здзiўленне!

I пяцьдзесят люстраў, якiя лiслiва дагаджалi вам, стаялi вакол вас i паўтаралi гульню вашых фарбаў!

Праўда, людзi цяпершчыны, вы не прыдумаеце сабе лепшае маскi, чым ваш свой твар! Хто можа пазнаць вас?

Спiсаныя знакамi мiнуўшчыны, а паўзверх iх - яшчэ i новымi знакамi: так, вы хораша схавалiся ад усiх талмачоў!

А няхай бы i знайшоўся якi даследчык нырак: але цяжка даць веры, што ў вас ёсць ныркi! Здаецца ж, зварганiлi вас з фарбаў i ярлыкоў.

Усе часы i народы стракацяць з-пад вашых строяў; стракацiзна нораваў i веравызнанняў у манерах i рухах вашых.

I калi зняць з вас вашыя строi, покрывы, i фарбы, i выдыганнi вашыя, дык застанецца - каб толькi палохаць птушак.

Праўда, я i сам - напалоханая птушка, якая ўбачыла вас аднаго разу голых i без фарбы; i я паляцеў ад вас, як паляцеў бы ад шкiлета, якi пазаляцаўся б да мяне.

Лепей быць парабкам у пекле i слугаваць ценям мiнуўшчыны! Нават жыхары падземнага тагасвецця таўсцейшыя i сыцейшыя за вас!

Так, у тым якраз i горыч вантробы маёй, што не пераношу я вас голых i апранутых!

Усё, што ёсць страшнага ў будучынi i што палохала птушак, якiя збiлiся з дарогi, - далiбог, блiжэй сэрцу майму, чым вашая "рэчаiснасць".

Бо так кажаце вы: "Мы - гэта рэчаiснасць, без веры i без паняверкi"; - ну i хвалiцеся, напiнаеце грудзi свае i не бянтэжыцеся, што iх няма!

Ды i як можаце вы верыць, размаляваныя! Вы размаляваныя карцiнамi, спiсанымi з усяго, у што калi-небудзь верылi!

Вы - хадзячае абвяржэнне веры, абрыўкi i канцы думак. Спанявераныя - так я называю вас, апалагеты рэчаiснасцi!

Усе эпохi маюць адна адну наўме i балабоняць пра ваш дух: але сонныя мроi i балбатня мiнуўшчыны ўсё ж блiжэйшыя да рэчаiснасцi, чым ваша чуванне!

Вы - бясплённыя: i таму - няма ў вас веры. Але стваральнiк заўсёды бачыў вешчыя сны i зорныя азнакi - i ён верыў у веру!

Вы - напалавiну адчыненая брама, каля якое чакаюць далакопы. I вось яна, вашая рэчаiснасць: "Усё асуджана на пагiбель".

Вы стаiце перада мною, худыя i бясплённыя! Як тырчаць скабы вашыя! Некаторыя з вас самi не заўважаюць гэтага.

I кажуць: "Здаецца, пакуль я спаў, Бог нешта забраў у мяне? Гэтага цалкам хапiла б, каб зрабiць сабе з гэтага кабетку!

Дзiвосная худзiзна скабаў маiх!" - так кажудь многiя мае сучаснiкi.

Так, людзi цяпершчыны, вы смешныя мне! I асаблiва калi дзiву даяцеся самi з сябе!

Шчасце, што я магу смяяцца з вашага здзiўлення i не даводзiцца мне каўтаць розную дрэнь з вашых мiсак.

Але не бяда, бо я маю панесцi нешта больш цяжкае: не бяда, калi жукi i мухi сядуць на ношу маю!

Праўда, не стане яна цяжэйшая ад гэтага! I не праз вас, сучаснiкi, ляжа на мяне сама вялiкая стома.

Ах, куды б жа яшчэ падняцца мне з маёй скрухаю! З усiх гор выглядаю я сабе бацькоўскiя i мацярынскiя землi.

Але нiдзе не знайшоў я бацькаўшчыны: у любым месцы я не на месцы i каля нiводнае брамы не затрымлiваюся.

Чужыя мне сучаснiкi, прадмет кпiнаў маiх! А зусiм жа нядаўна цягнуўся я да iх сваiм сэрцам. Выгналi мяне з бацькоўскiх i мацярынскiх земляў.

Толькi адзiн край я люблю - край дзяцей маiх, яшчэ не адкрыты, яшчэ далёкi ў акiянах: хай нястомна шукаюць яго мае караблi.

У дзецях маiх я спраўджу тое, што я - сын свайго бацькi: усёй будучыняй адкуплю - гэтую цяпершчыну!"

Так сказаў Заратустра.

Пра незаплямленае пазнанне

"Калi ўчора ўзыходзiў месяц, мне здалося, быццам ён хоча нарадзiць сонца: так шырока i цяжарна раскiнуўся ён на небасхiле.

Але ашукаў мяне гэты хлус сваёй цяжарнасцю; i я хутчэй паверу, што месяц мужчына, а не жанчына.

Але мала падобны i да мужчыны гэты нясмелы начны летуценнiк. Далiбог, з нядобрым сумленнем блукае ён па дахах.

Бо ён пажадлiвы i зайздрослiвы, гэты мнiшак; пажадлiвы да зямлi i ўцехаў кахання.

Не, не люблю я гэтага ката на даху! Агiдны мне кожны, хто падкрадваецца да прачыненых вокнаў!

Пабожна i маўклiва пераступае ён па зорных кiлiмах; але я не люблю такой цiхай мужчынскай хады, калi не звiняць шпоры!

Кожны сумленны крок сумленна папярэджвае; а кот прыпадае да зямлi i паўзе. Глянь, па-кашэчы прыпадаючы, паўзе i месяц.

Такое параўнанне я даю вам, датклiвыя крывадушцы, вам, "чыстыя спазнавальнiкi"! Я называю вас пажаднiкамi.

I вы любiце зямлю i зямное: я добра вас разгадаў! Але сораам i нядобрае сумленне ў любовi вашай - вы падобныя да месяца!

Пагарджаць зямным намовiлi дух, а не нутробiну вашу, вось што наймацнейшае ў вас!

I вось духу вашаму брыдка, што ён падначальны вантробам i ўцякае ад свайго сораму на дарогi хлуснi i ашукi.

"Сама высокае было б мне, - так гаворыць сабе ваш схлусянелы дух, сузiраць жыццё без пахацiнства, а не па-сабачы - высалапiўшы язык.

Быць шчаслiвым у сузiраннi, з памерлай воляй, без прыступаў прагнасцi i сябелюбства, быць халодным i знэнджаным, але з п'янымi вачыма месяца!

Найлепшаю доляю было б мне любiць зямлю так, - спакушае сябе спакушаны, як любiць яе месяц, i толькi адным позiркам дакранацца да яе.

Менавiта гэта я называю незаплямленым пазнаннем, калi мне ад рэчаў нiчога не трэба, - толькi ляжаць перад iмi, як люстэрка з сотняй вачэй".

О вы, датклiвыя крывадушцы i пахацiнцы! Вам бракуе нявiннасцi ў жаданнi: таму вы i хлусiце на яго!

Далiбог, не як стваральнiкi, вытворцы, не як радасныя станаўленцы любiце вы зямлю!

У чым нявiннасць? Яна там, дзе ёсць воля да зачацця. I ў таго найчысцейшая воля, хто хоча ствараць звыш сябе.

У чым прыгажосць? У тым, што я павiнен хацець усёй сваёй воляй; што я прагну любiць i загiнуць дзеля таго, каб вобраз не застаўся толькi вобразам.

Любiць i загiнуць: гэта спалучэнне - вечнае. Воля да любовi азначае гатоўнасць памерцi. Так кажу вам я, баязлiўцы!

Але ваш погляд, косы позiрк пакладанца, хоча называцца "сузiраннем"! А тое, што можна абмацаць баязлiвым позiркам, ахрышчана ў вас iмем "прыгожае"! О вы, плюгаўнiкi высокiх назоваў!

Але ў тым праклён ваш, незаплямленыя, чыстыя спазнавальнiкi, што вы нiколi нiчога не народзiце! Хоць i раскiньцеся, як парадзiхi, на небасхiле!

Праўда, у вашых вуснах цесна ад высокiх слоў. I што ж, мы павiнны паверыць, што i ў сэрцах вашых цесна ад высакародства, вы, хлусы?

А мае словы - грубыя, пагарджаныя, гаркавыя словы: я ахвотна падымаю тое, што падае пад стол на банкетах вашых.

I ўсё ж гэтымi словамi я магу вам казаць праўду, крывадушнiкi! Так, няхай едкiя пахошчы ракавiн i рыбiных касцей i калючае лiсце паказычуць вам ноздры!

Паганы пах заўсёды вакол вас i банкетаў вашых: вашымi пажадлiвымi думкамi, аблудамi i крыўляннем прасмердла паветра!

Майце ж адвагу паверыць сабе i нутробе сваёй! Хто не верыць сабе, той заўсёды хлусiць.

Абалонкаю божышча прыкрылiся вы, "чыстыя": пад абалонкаю гэтаю схаваўся ваш агiдны кольчаты чарвяк.

Праўда, вы ашукваеце, "сузiральнiкi"! Самога Заратустру абдурылi вы калiсьцi боскаю абалонкаю сваёю: не распазнаў ён пад ёю гадзючых колцаў.