В Нестайко - Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)

• Название: Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке)
• Автор: В Нестайко
• Жанр: Прочая детская литература

---

- Ах, бэйбусы!

- Ах, басурманы!

- Ах, басякi!

Праз некалькi хвiлiн мы з Явам ужо штосiлы мiльгалi пятамi па гародзе. Даганi цяпер, дзед! Шукай ветру ў полi.

Я бег нага ў нагу з Явам, нiбыта мы былi адным механiзмам. I мне здавалася, што сэрцы нашы таксама тахкаюць, як адно сэрца.

Мне было вельмi добра!

Вось так бег бы i бег на край свету. Няма нiчога лепшага за дружбу!

На наступны дзень наша сяброўства з Явам было замацавана яшчэ больш. Так сказаць, крывёю. Бо дзед Салiвон падзялiўся сваiмi ўражаннямi пра фараонскую пiрамiду з нашымi бацькамi. А бацькi зрабiлi нам чатырыста дваццаць восьмае папярэджанне на тым месцы, пра якое ўголас не гавораць. Папераджаючы вось так, бацькi прыгаворвалi:

- А вось Сцёпа! Сцёпа не такi! Сцёпа там не быў! Га? Не быў жа!

Мы сашчэплiвалi зубы i маўчалi. Мы нiкога не выдалi. Нiкога. Няхай гавораць пра Сцёпу! Няхай! А я ўсё роўна ведаў, хто такi Сцепа, хто такi Антосiк i хто такi - Ява!

Дык хiба ж пасля ўсяго гэтага мог я адзiн паехаць у лагер да мора?! Нiколi ў жыццi!

Дружба! Вялiкае гэта слова! Можа, самае большае з усiх чалавечых слоў.

РАЗДЗЕЛ Х

Мы - мацакi. Прыезд Явавых бацькоў. Пiсталеты

Вы не падумайце, я татку вельмi люблю, але ён у нас такi ўпарты, або, як сам пра сябе кажа, "абсалютна прынцыповы" чалавек. Раз сказаў, дык няхай тут каменне з неба падае, а на сваiм паставiць. Сказаў - як звязаў.

I калi ён паабяцаў мне, што гуляў не будзе, то не сумнявайся - не будзе як i ў неба глянуць.

З ранiцы ён даў мне такую "нагрузачку" на дзень, што добры парабак не ўправiўся б. I я працаваў, аж дым курэў.

Мацi мяне, вядома, шкадавала i, калi не было бацькi, заўсёды гаварыла: "Адпачнi, сынок, пагуляй!" Але гордасць не дазваляла мне гэтага. Я ведаў, што калi б тата даведаўся, то ён бы толькi скрывiўся пагардлiва i сказаў: "Мамiн сынок няшчасны!"

I я працаваў.

Я не кажу ўжо, што рабiў тое, што трэба было рабiць; чысцiў свiнарнiк, калоў дровы, поркаўся ў садзе.

Але найбольш выконваў работу, на мой погляд, не патрэбную нiкому, работу, якую бацька проста прыдумваў для мяне. Напрыклад, капаў велiчэзную яму для памыяў i смецця. Навошта? Усё жыццё мацi вылiвала памыi ў бур'ян за клуняй - i нiчога. А тут, бачыш, спецыяльная яма спатрэбiлася.

Або - плот на мяжы нашага гарода з суседнiм. Нiколi там нiчога не было. Маўляў, каб куры ў суседнi гарод у шкоду не лазiлi. Смех! Лазiлi i будуць лазiць - на тое яны i куры. I нiякiя штыкецiны iм не перашкодзяць.

Я ведаю, гэта проста называецца - працоўнае выхаванне.

I чаму дарослыя так любяць выхоўваць! Толькi клопат лiшнi. Нiбы я сам не разумею, што дрэнна, а што добра, што трэба рабiць, а чаго няварта. Выдатна разумею.

I вось я незнарок падслухаў размову мiж мацi i бацькам. Мацi ўпрошвала, каб ён ужо даў мне спакой: "Ты хочаш, каб ён зусiм... Бач, на каго падобны!" Але бацька быў непахiсны: "Нiчога-нiчога, гэта яму толькi на карысць. А ты хочаш, каб ён гультаём вырас, басяком, разумееш, п'янiцам цi алкаголiкам?!"

П'янiцам! Сказалi. Ды няхай яна гарыць сiнiм полымем, тая гарэлка! Каб я яе пiў! Яны думаюць, што я не пакаштаваў. Мы з Явам неяк пакаштавалi. А як жа! Бр-р! Цьфу! Рыбiны тлушч i той смачнейшы.

А па-мойму, дарослым яна таксама не даспадобы (як яны крывяцца, калi п'юць!) Проста дарослыя - такiя ж, як дзецi: iм нязручна адзiн перад адным, яны хочуць паказаць, што яны дарослыя, ну i...

З Явам мы бачылiся мала: не было часу. Вось толькi падыдзем да плота, што раздзяляе нашы двары, - ён з аднаго боку, я з другога. Паскардзiмся адзiн аднаму.

- Сапраўдным парабкам зрабiўся, - скажа Ява. - Прыгонным. Як Тарас Шаўчэнка. Толькi вершы пiсаць - "Мне ўжо трынаццаты мiнае...".

- А я! Як эгiпецкi раб! - скажу я. - Спiну не разгiнаю. Каторы ўжо дзень ломiць.

Паўздыхаем мы ды i разыдземся. Пра цуркi-палкi, пра футбол, пра квача i гаварыць няма чаго. Забылi, як гэта робiцца.

Ад усяго белага свету iзаляваныя былi. У другiм свеце дзесьцi там Фарадзеевiч з юннатамi вырошчваў фантастычны касмiчны глабулус. Ужо хутка павiнны быць вынiкi.

Дзесьцi там займалiся сваiмi таямнiчымi цёмнымi справамi Кныш i Бурмiла.

А мы нiчога не ведалi i не бачылi. Бо не маглi i нос з двара вытыркнуць. А як ты будзеш лавiць шпiёнаў, седзячы дома? Нiяк.

Адзiн толькi раз Ява прыбег да мяне задыханы, усхваляваны, чырвоны.

- Гайда! Хутчэй!

- Што такое?

- Толькi што - на свае вочы бачыў - Кнышыха з хаты выйшла, Кнышу сказала: "Ану, iдзi толькi на вулiцу вызiрнi, цi няма каго, i фортку зашчапi. А то як пабачаць тыя злыднi, спасу не будзе". I Кныш пайшоў, i вызiрнуў, i зашчапiў. I яны пайшлi ў хату i замкнулiся.

- Ну i што?

- Як "што?"! Галава! Можа, яны шпiёнскiя грошы будуць хаваць або па радыё будуць перадаваць нешта... шпiёнскае.

- Ну-у?!

- Вось табе i "ну"! Гайда, пералезем праз Вялiкую кiтайскую, а тады ў гарох, што каля хаты, адтуль праз акно ўсё будзе вiдаць.

- Гайда!

Праз хвiлiну мы ўжо шкрэблiся на высачэзны паркан, што раздзяляў Яваў двор ад Кнышоўскага. Гэты трохметровы паркан мы празвалi Вялiкай кiтайскай сцяной. I ведаеце чаму ўзвялi Кнышы гэтую сцяну? Праз грушу-дзiчку. Якраз на мяжы расла ў Кнышоў дзiчка i цягнула адну галiну на тэрыторыю Рэняў. I з той галiны грушы, вядома, падалi да суседзяў. Iх, звычайна, вярталi назад, але часам свiння якую-небудзь паданку i схрумае - хiба ўсочыш. Так праз тыя гнiлушкi, якiя i добрага слова няварты, Кнышы i збуда

I22

валi Вялiкую кiтайскую сцяну. А дзiчка, як на тое, усохла.

Не любiлi мы Кнышоў. Нават незалежна ад iх шпiёнскай дзейнасцi. Проста так не любiлi. Несiмпатычныя яны нейкiя былi.

Кнышыха - шыракаплечая, кашчавая i хоць i тоўстая, але нейкая квадратная. Вочы маленькiя, як дзюрачкi ў гузiках, а нос, або, як гаварыў трактарыст Грыць Кучарэнка, "румпель", вялiзны i падобны на сякеру.

У Кныша, наадварот, нос быў маленькi, якдулька. Затое валасаты, аброслы быў Кныш страшна. Рукi, ногi, плечы, грудзi, спiна - усё было пакрыта густымi рудымi валаскамi, цвёрдымi, як дрот. Нават у вушы было напiхана столькi валасiн, што яны тырчалi, як клочча (дзiўна, як гэта даходзiлi да Кныша гукi, не заблытвалiся). I з носа тырчала таксама, i на пераноссi расло, i нават на кончыку носа.

Акрамя таго, быў Кныш нейкi мокры - як шэрая сцяна ў пограбе. Рукi заўсёды мокрыя, шыя мокрая, твар мокры. Неяк ён узяў мяне за плячо сваёй мокрай i халоднай, як у мерцвяка, рукой, я ажно ўздрыгнуў. Бр-р!

I яшчэ - калi Кныш смяяўся, нос у яго дрыжаў i скура на лобе дрыжала (не моршчылася, а менавiта дрыжала). I гэта было вельмi непрыемна. Хацелася адвярнуцца i не глядзець. Жылi Кнышы ўдваiх, дзяцей у iх не было. I сваякоў, здаецца, таксама.

У калгасе працаваў адзiн Кныш. Кнышыха прыкiдвалася вельмi хворай. Хвароба ў яе была невылечная i вельмi таямнiчая. Яна шэптам расказвала пра яе бабам, закочвала ўверх вочы i прыгаворвала: "Ох, якая ж я, жанчынкi, хворанькая!"

Аднак тая таямнiчая хвароба не перашкаджала ёй кожны дзень валачы на рынак важкiя кашы.

Святкавалi Кнышы заўсёды толькi ўдваiх. Нiкога да сябе не запрашалi. Да iх нiхто не хадзiў, i яны нi да кога. Дужа былi скнарлiвыя i баялiся, каб хто-небудзь не пабачыў, што ў iх у хаце ёсць. На людзях увесь час прыбяднялiся.

- Ды я ж такi голы! - гаварыў Кныш. - З хлеба на ваду перабiваюся. Нават на зiму нiчога не назапасiў.

А мiж тым Кнышыха, iдучы на рынак, ажно згiналася пад кашамi. I глякi з малаком вытыркалiся адтуль, як гарматы з танкавай вежы, - карова ў Кнышоў была самая лепшая на вёсцы.

Я неяк чуў, як бабы гаварылi пра тую карову:

- Ох ужо й малако ў гэтай каровы! Ну, як смалец! Хоць нажом рэж!

- Ага! А што ты хочаш, калi яна яе хлебам кормiць. Кожны дзень цягне з горада сетку. А ў той сетцы, думаеш, што? Адны булкi. Кармiла б я сваю Лыску так, дык i яна смятанай даiлася б.

- Але ж! А на рынку, бачыла я, прадае рэдзенькае, ажно сiняе. Напалову, не менш, разбаўляе.

- I куды тая мiлiцыя глядзiць!

А неяк увечары, прысмеркам, прыязджалi да iх нейкiя двое на матацыкле з каляскай, нагрузiлi нешта ў каляску i адразу ж паехалi. I потым яшчэ двойчы прыязджалi i таксама поначы.

А неяк каля чайнай Кныш, якi набраўся як жаба бруду, прагаварыўся ў гурце п'янiц.

- Не баюся я вашага Шапку... Якi ён Шапка? Нагавiцы ён, а не Шапка. Ён у мяне вось тут во, - Кныш паказаў сцiснуты кулак. - Я ўжо напiсаў куды трэба. Хутка вашаму Шапку дадуць па ш-шапцы... Гы-гы-гы!

Старшыня нашага калгаса, Iван Iванавiч Шапка, быў вельмi добры гаспадар, i ўсе яго любiлi. Усе, акрамя лайдакоў ды п'янiц, таму што спуску iм не даваў. I Кныш увесь час пiсаў на Шапку скаргi. Прычым пiсаў так, каб гэта ўсе людзi бачылi. Расчыняў вароты, выносiў у двор стол, садзiўся i, як школьнiк, нахiлiўшы галаву i высалапiўшы язык, крэмзаў нешта на паперы.

- О, зноў пiша нейкую дрэнь, - насмешлiва казаў дзед Варава.

Скаргi Кныша, вядома, старшынi не прыносiлi шкоды. Але ў людзей цёмных выклiкалi да Кныша павагу i нават страх - калi чалавек пiша, значыць, сiлу мае.

Паверыць у тое, што ён шпiён, было не вельмi цяжка.

Мы пералезлi цераз паркан, асцярожненька, прыгнуўшыся, уздзёрлiся на арэшыну i вось ужо пiльна ўглядаемся праз акно ў хату. Было цёмна, i мы не адразу разглядзелi, што там робiцца. Нарэшце ўбачылi, што Кнышы сядзяць за сталом з лыжкамi ў руках i, зладзейкавата пазiраючы на акно, нешта ядуць. Мы здзiўлена паглядзелi адзiн на аднаго. Кнышы елi... торт. Бiсквiтны гарадскi торт з арэхамi i крэмавымi i шакаладнымi ружамi. Елi торт вялiкiмi лыжкамi, як боршч цi кашу. Елi ўпотай, хаваючыся ад людзей, як зладзеi. Елi спяшаючыся, мабыць, з гучным чмяканнем (акно было зачынена, i мы не чулi), а можа, нават рохкаючы. Раты ў абаiх былi залеплены крэмам, а ў Кнышыхi крэм быў i на "румпелi".