Михаил Ларин - Прышлы (на белорусском языке)

• Название: Прышлы (на белорусском языке)
• Автор: Михаил Ларин
• Жанр: Научная Фантастика

---

...А я не хачу нiчога браць i не бяру нiчога. Нi ў кога. Вось мяне... i празываюць белай варонаю. А чаму? Напэўна, нiкому не хочацца прызнавацца ва ўласнай дурноце? За ўвесь час, пражыты на Зямлi, я так i не зразумеў, чаму таго чалавека, якi выконвае ўсе прадпiсаннi, распараджэннi i законы, лiчаць выключэннем з правiлаў? Якiх правiлаў? Так нi ад кога i не дазнаўся. Напэўна, я ўжо атрафiраваўся i мае даследчыя высiлкi пайшлi на глум. Не, я ўжо не даследчык. Мне ўвесь час так i карцiць умяшацца ў тую цi iншую справу. Разумею, я - назiральнiк, нi аб якiм умяшаннi i гаворкi не можа быць. Жыць жа па-за зямнымi законамi - гэта амаральна. Але людзi жывуць. Як яны жывуць - не ўцямлю. Не, напiсаныя iмi законы - не для iх. Не, гэта глухiя нетры, у якiх я заблудзiўся, як той казаў, канчаткова. Спрабую яшчэ хоць што зрабiць, каб зразумець чалавецтва, але, напэўна, мае мiзэрныя спробы ўжо нiчога не дадуць. Я стаў стары, стаў кансерватарам. Гэтаму мяне навучылi людзi. Мне цяжка збавiцца ад неадчэпнай iдэi, што я ўжо не назiральнiк, а сапраўдны зямлянiн з усiмi ўласцiвымi яму адхiленнямi ад нормы...

Дык як жа абысцiся з Iлжэсалдаценкавым? Лiквiдаваць няцяжка. Ды як на гэта паглядзiць сапраўдны Салдаценкаў? Яны сустрэлiся толькi сёння. Але гэта не мая прыхамаць. Павiнен жа я быў ведаць, хто ёсць хто? А што далей зрабiць?

15. Салдаценкаў

Не, ён не звiхнуты, як здалося мне спачатку, калi Фiлiпоўскi з'явiўся на ўзлеску, куды мы з Iлжэмiкалаем выйшлi ўдвух. Проста Фiлiпоўскi быў тым непрыемным тыпам, якiя яшчэ трапляюцца ў нас. З iм немагчыма гаварыць. Усё рассыпаўся ў камплiментах i са мной, i з Iлжэмiкалаем. Я паспрабаваў быў пажартаваць, ды зразумеў, што з iм немагчыма ў жартаўлiвым тоне размаўляць. Усё разумее непасрэдна. Мяне яшчэ злавала гэтая яго iдыёцкая паслужлiвасць, цi што. Ды хiба толькi мяне. I Лжэмiкалай зразумеў гэта, бо не хацеў нават гаварыць з Фiлiпоўскiм, якi iшоў за намi ледзь не подскакам, трасучы сваiм вялiзным пузам. Быццам хтосьцi зверху прадпiсаў яму жыць па паперцы. Здавалася, што ў гэтым кепскага? Але гэта нiяк нi з чым не вязалася.

Раптам Фiлiпоўскi ўсклiкнуў. Мы разам з Iлжэмiкалаем спынiлiся i азiрнулiся. На нейкае iмгненне мне здалося, што Фiлiпоўскi зусiм расплыўся, што яго з'еў велiзарны жывот. Гэтага аказалася даволi, каб я не ўбачыў, як знiк Iлжэмiкалай. Калi азiрнуўся па баках, убачыў толькi густую пасму туману, што, выгiнаючыся, нiбы рэптылiя, змяiлася з палянкi, на якой стаялi мы, у глыб лесу.

- Куды дзеўся Лжэмiкалай? - спалохана запытаўся я ў Фiлiпоўскага, якi паспеў падысцi да мяне амаль ушчыльную.

- Вы ў мяне пытаецеся?

- Мусiць, вам нешта вядома.

- Мне?.. - паспрабаваў здзiвiцца Фiлiпоўскi, i мне здалося, што ён усё ж нешта ведае, бо яго вочы былi нiбы за непранiкальнай заслонай.

- Так, так, - незразумела сказаў Фiлiпоўскi i, узяўшы мяне пад руку, пацягнуў з лесу на невялiчкую сцежку. - Вас ужо, Мiкалай Мiкалаевiч, прачакалiся там, на турбазе. Усе шукаюць. I даволi даўно.

- Дык куды ж дзеўся Лжэмiкалай? - усё яшчэ дапытваўся я.

- Ды не было такога. Не было, i ўсё, - сказаў ён i паспрабаваў перавесцi гаворку зусiм на iншае. Стаў гаварыць пра надвор'е, нешта пра дажджы, што зарадзiлi недарэчы якраз на гэтым тыднi.

- Вы кiньце зубы мне загаворваць, Канстанцiн Iванавiч, - сказаў я. - Ну няхай, Iлжэмiкалая не было. Але што вы скажаце пра Клаўдзю, якую змярцвiў iдыёцкi туман?

- Пра якi туман вы кажаце, Мiкалай Мiкалаевiч? Пры чым тут туман? - усё больш дзiвiўся Фiлiпоўскi. - Так. Туман быў i ёсць. Хiба мала тут туманаў? А Клаўдзя... Клаўдзя на турбазе. Дапамагае кухарцы нашай абед гатаваць. Якi туман? Вы нешта блытаеце, Мiкалай Мiкалаевiч.

- А агурочкi? - Я ўважлiва назiраў за выразам твару Фiлiпоўскага, якi пры слове "агурочак", як мне здалося, спачатку пазелянеў, потым збялеў.

- Агурочкi? - Фiлiпоўскi паiдыёцку ўсмiхнуўся. - Дык i гэтага...

- Вы хацелi сказаць - не было, - перасцярог я яго.

- Сапраўды, - узрадавана сказаў ён.

- А гэта? - Я дастаў з кiшэнi невялiкi, з кволымi цёмна-зялёнымi пухiркамi лясны агурочак.

Фiлiпоўскi нiчога не сказаў i, нiбы рыба, выкiнутая з вады на бераг, пачаў сутаргава глытаць ротам паветра. Потым нечакана змянiўся, выхапiў у мяне з рук неабвержны рэчавы доказ, запхнуў увесь агурочак у свой вялiзны рот i хутка засоўгаў скiвiцамi.

- Не было нiякiх агурочкаў, не было, - нахабна лгаў ён, яшчэ перажоўваючы тое, што iмгненне таму назад было агурочкам. - Вы яго прыдумалi, Мiкалай Мiкалаевiч. Прыдумалi.

Што я мог сказаць на гэта? Чым даказаць адваротнае?

- Хадземце, а то на абед спознiмся, - раптам замiтусiўся Фiлiпоўскi i, як нiчога i не было, падцягнуўшы свае безразмерныя нагавiцы i паспрабаваўшы схаваць за iмi сваё неабдымнае пуза, патрухаў па дарожцы ў бок турбазы.

16. Яшчэ раз Салдаценкаў

Клаўдзя i праўда была жывая. Як я ўзрадаваўся, калi ўбачыў яе фiгурку недалёка ад увахода на турбазу.

- Ну, вы тут разбiрайцеся, а мне няма калi, - нечакана заспяшаўся Фiлiпоўскi, як толькi мы падышлi да турбазы. - I не забудзьцеся, Мiкалай Мiкалаевiч, што абед у нас у трынаццаць сорак пяць. Не спазнiцеся, калi ласка, Мiкалай Мiкалаевiч.

- Не спазнюся, - каб хоць неяк адчапiцца ад гэтага надакучлiвага i незразумелага ва ўсiм старога, сказаў я. Мне карцела хутчэй сустрэцца з Клаўдзяй. Пагаварыць i нарэшце прапанаваць руку i сэрца незанятага мужчыны. Усё-такi яна нiчога, прыгожая. Гэта рэзкасць пройдзе. I сарамлiвасць таксама. Яна - цяплiчная раслiна, цяплiчная кветка незвычайнай прыгажосцi. Трэба яе толькi выгадаваць, своечасова палiць... - расквiтнее...

- Клава, - аклiкнуў я дзяўчыну, калi Фiлiпоўскi нарэшце схаваўся ў сваiм заканурку - пафарбаваным у фiялетавае домiку.

Клава, убачыўшы мяне, адразу ж папрыгажэла, быццам я для яе быў той лакмусавай паперынай, якая трапiла ў патрэбнае асяроддзе... Ды i яна мяне любiць - зразумеў я, калi падышоў да яе.

- Як жывеш? - толькi i спытаўся я.

Яна ўздыхнула:

- Усё добра.

Я хацеў быў распытаць у Клавы, цi была яна ў лесе, цi гаварыла са мною тады. Цi лавiў яе подлы туман. Але потым перадумаў. Навошта! Было - не было. Хiба гэта галоўнае? Вось яна, Клава, жывая i стаiць побач са мной. Я адчуваю цяпло яе цела, размаўляю з ёй.

- Табе, напэўна, трэба дапамагчы кухарцы прыгатаваць на стол?

- Ага.

- Я пайшоў, - сказаў я неяк будзённа. - Мне яшчэ трэба з Канстанцiнам Iванавiчам пагаварыць.

- Коля, пачакай, калi ласка, - сказала яна i зачырванелася. Напэўна, ад таго, што паклiкала мяне толькi па iмi. Але потым хутка паправiлася. - Я хачу сказаць вам, Мiкалай Мiкалаевiч, - Клаўдзя кранула мяне за рукаў, - што Фiлiпоўскi незразумелы чалавек. Лепш з iм не звязвацца.

- Мне таксама здаецца, Клава, - сказаў я. У голасе маiм была толькi частка праўды. Мусiць, гэта заўважыла Клаўдзя i таму заспяшалася.

- Ты не верыш мне, Коля?

Я нiчога не адказаў Клаве i толькi пацiснуў плячыма. Яна неяк адразу панiкла. Яе худзенькая фiгурка згорбiлася, i Клава, больш не сказаўшы нi слова, пацягнулася да харчблока. Цяпер ужо мне прыйшлося спынiць яе:

- Ды спынiся ты, Клаўдзя! - Я i сам не ведаю, як гэта ў мяне вырвалася такое начальнiцкае, рэзкае, уладнае.

Яна як iшла, так i застыла на месцы. Да мяне не паварочвалася. Нiбы боязна ёй было ўбачыць мяне iншым. Можа, уладным нахабнiкам.

Я падышоў да яе.

- Дык што ты хацела сказаць пра каменданта?

- Хацела, хацела, ды расхацела, - кiнула яна i, рэзка матнуўшы хвосцiкам, пабегла да харчблока.

Я пабег за ёй. Паткнуўся быў следам, ды мяне папярэдзiў пагрозлiвы надпiс на дзвярах: "Пабочным асобам...", ну i гэтак далей.

З хвiлiну патаптаўшыся каля дзвярэй, я выняў цыгарэту, запалiў. Няўдала. Дым трапiў у дыхалку, i я закашляўся. Да слёз.

- Ты што гэта, Мiкалай, кашлем заходзiшся? У твае гады ды як стогадоваму дзеду бухыкаць, - упiкала мяне неабдымная кухарка, што невядома скуль узялася. Цi то выйшла з харчблока, калi я кашляў, цi то, наадварот, туды iшла.

- Ды я т-таго, тытунец у горле засеў, баба Моця. Вось у горле запяршыла.

- Ведаем мы ваш тытунец, - з дакорам сказала баба Моця. - А вось да нас, на кухню, чаго прыйшоў? - пацiкавiлася.

- Ды я зусiм i не да вас, - пачаў быў я, ды баба Моця рэзка абарвала мяне:

- Вядома, што не да мяне. Глядзi ў мяне, Мiкалай! Пакрыўдзiш сiрату - век не дарую.

- Н-не зразумеў, - толькi i вырвалася ў мяне.

- Усё ты зразумеў, голуб. Зараз Клаву вышлю. А то ўсе дзяўчыну крыўдзяць. Хоча як лепш, а яе, бач, то камендант наш лае бясконца, уся, бедная, у слязах прыбягае. Рукi на сябе хоча налажыць. А цяпер во i ты ёй спакою не даеш. Глядзi ў мяне, Колька!

17. Салдаценкаў i Клаўдзя

Мы сядзiм з Клавай каля дзiцячага ложачка, у якiм цiха пасопвае наш першынец Аляксей. Такi чароўны карапуз, што не налюбуемся з яго. Гадзiны паўтары таму Каралёў, мой калега, паведамiў, што Фiлiпоўскi памёр i пахавалi яго ўсёю вёскаю. Дырэктарам турбазы прызначылi нейкага новенькага хлопца. Нечым падобнага на Фiлiпоўскага. Такога ж, як i ён, параграфа. Незразумелага, трохi прамалiнейнага. Але я-то ведаю, што Фiлiпоўскi быў прышэльцам на нашай планеце. Ён мне сам сказаў пра гэта, калi я ад'язджаў. Зразумела, па сакрэце. Напэўна, не вытрымала яго ўжо ачалавечаная душа. Не, я разумею, што ён не памёр. Ведаю гэта дакладна. Яго перавялi на iншую планету. За тое, што не выканаў заданне. Але што ён мог зрабiць тады? Дый цяпер бы нiчога не зрабiў. Ён жа шмат чаго не разумеў, бо нарадзiўся не на Зямлi...