Агата Кристи - Нябожчыкава люстра (на белорусском языке)

• Название: Нябожчыкава люстра (на белорусском языке)
• Автор: Агата Кристи
• Жанр: Детектив

---

Пуаро задумлiва пакiваў галавой. Потым спытаўся:

- Сэра Гервазы засмучае, напэўна, што ў яго няма сына, каб той прыняў яго iмя?

- Думаю, вельмi моцна засмучае.

- Iмя роду - ён апантаны гэтым?

- Але.

Мiстэр Сэтазвэйт хвiлiну-дзве маўчаў, дужа заiнтрыгаваны. Нарэшце ён адважыўся:

- Вы бачыце важную прычыну, каб паехаць у Гэмбара Клоўз?

Пуаро адмоўна паволi пакiваў галавой.

- Не, - сказаў ён. - З таго, што мне вядома, не вынiкае нiякай прычыны наогул. Але, тым не менш, я мяркую, што паеду.

2

Эркюль Пуаро сядзеў у куце вагона першага класа. Цягнiк хутка iшоў па ангельскай сельскай мясцовасцi.

Задумлiва дастаў ён з кiшэнi акуратна складзеную тэлеграму, разгарнуў яе i прачытаў зноў: "Выязджайце ў чатыры трыццаць з Пэнкраса загадайце кандуктару спынiць экспрэс у Ўмпэлi. Шэвенi-Гарэ".

Ён згарнуў тэлеграму i паклаў яе назад у кiшэню. Кандуктар быў надзвычай паслужлiвы. Джэнтльмен едзе ў Гэмбара Клоўз? О, так, для гасцей сэра Гервазы Шэвенi-Гарэ цягнiк заўсёды спыняецца каля Ўiмпэлi. "Асаблiвая прывiлея, сэр, я думаю".

Пасля гэтага кандуктар двойчы заходзiў у вагон, першы раз - запэўнiць падарожнiка, што ўсё будзе зроблена, каб спынiць для яго цягнiк, другi - каб аб'явiць, што цягнiк познiцца на дзесяць хвiлiн.

Цягнiк павiнен быў прыбыць у 7.50, але было дакладна дзве хвiлiны дзевятай, калi Эркюль Пуаро сышоў на платформу маленькай станцыi i ўсунуў у руку клапатлiваму кандуктару чаканыя паўкроны.

Свiснуў паравоз, i паўночны экспрэс рушыў далей.

Да Пуаро падышоў высокi шафёр у цёмна-зялёнай унiформе.

- Мiстэр Пуаро? У Гэмбара Клоўз?

Ён падняў акуратненькi сакваяж дэтэктыва i павёў Пуаро са станцыi да вялiкага ролс-ройса. Шафёр патрымаў дзверцы, пакуль Пуаро залез у машыну, потым накрыў яму каленi шыкоўным пледам з футра, i яны паехалi.

Праехаўшы хвiлiн дзесяць па прасёлках, па палявых дарожках, аўтамабiль павярнуў да шырокай брамы з двума вялiзнымi каменнымi грыфонамi па баках.

Праз парк яны праехалi да дома. Дзверы дома былi адчыненыя, iмпазантных прапорцый дварэцкi паказаўся на лесвiцы параднага ўвахода.

- Мiстэр Пуаро? Сюды, сэр.

Дварэцкi павёў яго па зале i, прайшоўшы да сярэдзiны, адчынiў насцеж дзверы справа.

- Мiстэр Эркюль Пуаро, - абвясцiў ён.

У пакоi было некалькi чалавек у вячэрнiх касцюмах, i Пуаро сваiм пiльным зрокам адразу ўбачыў, што яго не чакалi. Вочы ўсiх сутных застылi з непадробным здзiўленнем.

Потым высокая сiваватая жанчына няўпэўнена падышла да яго.

Пуаро схiлiўся над яе рукой.

- Прашу прабачэння, мадам, - сказаў ён. - Баюся, што цягнiк спазнiўся.

- Нiчога, нiчога, - разгублена сказала лэдзi Шэвенi-Гарэ. Яе вочы ўсё яшчэ пазiралi на яго няўцямна. - Нiчога, нiчога, мiстэр... э-э... я трохi недачула...

- Эркюль Пуаро.

Ён вымавiў сваё iмя гучна i выразна.

Недзе за сабой Пуаро пачуў раптоўны рэзкi ўздых.

I тут жа ён усвядомiў, што, бясспрэчна, гаспадара ў гэтым пакоi няма. Ён ветлiва сказаў:

- Вы ведалi, што я прыязджаю, мадам?

- О, ведала... - Словы яе прагучалi непераканаўча. - Я думаю... Я маю на ўвазе... Я мяркую... Але я гэткая непрактычная, мiстэр Пуаро. Я ўсё забываю... - У яе голасе чулася меланхалiчная задаволенасць гэтым фактам. - Мне шмат пра што гавораць. Мне здаецца, я запамiнаю ўсё, але яно толькi праходзiць праз мой розум i знiкае! Як быццам нiколi i не было!

I з прывычным выразам, якi гаварыў, што яна нiбыта даўно спазнiлася выканаць пэўны абавязак, гаспадыня паглядзела вакол i цiха сказала:

- Я думаю, вы ведаеце кожнага.

Але гэта было зусiм не так, i фраза была звычайнай банальнай формулай, якою лэдзi Шэвенi-Гарэ пазбывалася клопатаў знаёмiць гасцей i напружання, з якiм ёй даводзiлася б прыгадваць iх iмёны.

З вялiкiм намаганнем яна авалодала сабой у гэтай цяжкаi сiтуацыi i дадала:

- Мая дачка - Рут.

Дзяўчына, якая етаяла перад iм, была таксама высокая i цёмная, але зусiм iншага тыпу. Замест дробных, невыразных рысаў лэдзi Шэвенi-Гарэ ў яе быў вытачаны, трохi арлiны нос i выразная, вострая лiнiя падбародка. Чорныя валасы спадалi назад i ўтваралi хвалю маленькiх тугiх кудзеркаў. Яе чысцюткi твар ажно ззяў, трохi за кошт касметыкi. Яна была, так падумаў Эркюль Пуаро, адна з найпрыгажэйшых дзяўчат, якiх ён бачыў.

Ён зразумеў i тое, што яна не толькi прыгожая, але i разумная i што ёй не бракуе таксама характару i гонару. Словы яна вымаўляла трохi расцягнута, i яму здалося гэта наўмысным.

- Як прыемна, - сказала яна, - мець госцем мiстэра Эркюля Пуаро! Дзядуля зрабiў нам невялiкi сюрпрыз, я мяркую.

- Дык вы не ведалi, што я маюся прыехаць? - хутка спытаўся ён.

- Я нiчога не ведала пра гэта. I змагу ўзяць свой альбом для аўтографаў толькi пасля абеду.

З залы пачулiся гукi гонга, дварэцкi адчынiў дзверы i абвясцiў:

- Абед пададзены.

I амаль перад тым, як было вымаўлена слова "пададзены", здарылася нешта вельмi дзiўнае. Архiрэйская фiгура слугi стала, на адзiн толькi момант, надзвычай здзiўленай чалавечай iстотай...

Метамарфоза была такая iмгненная, i маска добра натрэнiраванага слугi зноў з'явiлася на твары так хутка, што чалавек, якi не ўмее назiраць, не заўважыў бы нiякай змены. Але Пуаро якраз назiраў. Ён здзiвiўся.

Дварэцкi ў дзвярах вагаўся. Хоць на твары яго не было нiякага выразу, у постацi адчувалася напружанне.

Лэдзi Шэвенi-Гарэ сказала няўпэўнена:

- О, божа, гэта проста незвычайна. Сапраўды, я... Проста не ведаеш, што рабiць.

Рут звярнулася да Пуаро:

- Гэтае дзiўнае замяшанне, мiстэр Пуаро, выклiкана тым, што мой бацька ўпершыню, прынамсi, за апошнiя дваццаць гадоў, познiцца на абед.

- Гэта вельмi нязвычна!.. - усклiкнула лэдзi Шэвенi-Гарэ. - Гервазы нiколi...

Да яе падышоў пажылы стройны чалавек з вайсковай выпраўкай. Ён шчыра засмяяўся.

- Добры стары Гервазы! Нарэшце спазнiўся! Даю слова, мы яму папомнiм гэта. Вiдаць, яму не даваўся ў рукi гузiк, калi ён прышпiльваў каўнер да кашулi, як вы думаеце? Альбо, можа, у Гервазы iмунiтэт супраць нашых маленькiх слабасцей?

Лэдзi Шэвенi-Гарэ сказала цiхiм азадачаным голасам:

- Але Гервазы нiколi не спазняецца.

Яно амаль было камiчнае, замяшанне, выклiканае гэтай простай соntrеtеnрs*. I, аднак, Эркюлю Пуаро не было смешна... За гэтым замяшаннем ён адчуў напружанасць - магчыма, нават страх. I яшчэ - здалося дзiўным, што Гервазы Шэвенi-Гарэ не з'явiўся сустрэць госця, якога выклiкаў з такой таямнiчасцю.

* Тут: затрымка (фр.).

Тым часам было вiдавочна: узнiкла беспрэцэдэнтная сiтуацыя, калi нiхто не ведае, што рабiць.

Лэдзi Шэвенi-Гарэ ўрэшце ўзяла iнiцыятыву ў свае рукi, калi гэта магло называцца iнiцыятывай, бо вельмi ж няўпэўнена яна сказала:

- Снэл, цi твой гаспадар?..

Яна не скончыла фразу, толькi з чаканнем паглядзела на дварэцкага.

Снэл прывык да метадаў здабывання iнфармацыi, якiмi карысталася яго панi, бо хутка адказаў на своеасаблiвае пытанне:

- Сэр Гервазы сышоў унiз у пяць хвiлiн восьмай, мiлэдзi, i адразу пайшоў у свой кабiнет.

- Вось як... - Яна на нейкi час так i застыла з разяўленым ротам, вочы, здавалася, глядзелi некуды далёка. - Цi не думаеш ты, што ён не чуў гонг?

- Я думаю, ён абавязкова чуў, мая лэдзi, гонг жа якраз за дзвярыма кабiнета. Я, безумоўна, не ведаў, што сэр Гервазы ўсё яшчэ ў кабiнеце, iнакш я далажыў бы яму, што абед гатовы. Можа, цяпер зрабiць гэта, мiлэдзi?

Лэдзi Шэвенi-Гарэ ўхапiлася за гэтую прапанову з вiдавочнай палёгкай.

- О, дзякую, Снэл. Але, зрабi гэта, калi ласка. Абавязкова.

Калi дварэцкi пакiнуў пакой, яна сказала:

- Снэл - проста скарб. Я цалкам давяраюся яму. Сама не ведаю, што б я рабiла без Снэла.

Нехта штосьцi спагадна прамармытаў, згаджаючыся з ёю, але нiхто нiчога не сказаў. Эркюлю Пуаро, а ён назiраў за людзьмi ў пакоi, раптам вельмi выразна падумалася, што яны, усе да аднаго, у напружаннi. Яго вочы хутка бегалi па iх, "класiфiцыруючы" ўсiх у агульных рысах. Два пажылыя мужчыны, адзiн вайсковага выгляду, той, якi толькi што гаварыў, i хударлявы, тонкi, сiвы мужчына са шчыльна сцiснутымi вуснамi. Двое, далей, маладжавыя мужчыны, вельмi розныя па тыпу. Адзiн, з вусамi i выразам стрыманай ганарыстасцi, напэўна, пляменнiк сэра Гервазы, коннагвардзеец. Другога, з прылiзанымi, зачасанымi назад валасамi i даволi банальнай прыгажосцю, ён залiчыў да бясспрэчна нiжэйшага сацыяльнага класа. Была тут i маленькая жанчына сярэднiх гадоў з пенснэ i з разумнымi вачыма, i яшчэ была дзяўчына з агнiста-рыжымi валасамi.

У дзвярах з'явiўся Снэл. Яго манеры былi дасканалыя, але праз абалонку безаблiчнага дварэцкага праступалi знакi чалавечай устурбаванасцi.

- Даруйце, мiлэдзi, дзверы ў кабiнет замкнутыя.

- Замкнутыя?

Гэта быў мужчынскi голас - малады, iмклiвы, з ноткамi ўзбуджанасцi, голас прыгожага маладога чалавека з прылiзанымi валасамi. Ён спытаўся, iрвучыся наперад:

- Можна, я пайду i пагляджу?..

Але Эркюль Пуаро дужа спакойна ўзяў камандаванне на сябе. Ён зрабiў гэта так натуральна, што нiхто не палiчыў дзiўным, што гэты чужы чалавек, якi вось толькi прыехаў, бярэ справу ў свае рукi.