Братья Гримм - Казкi (на белорусском языке)

• Название: Казкi (на белорусском языке)
• Автор: Братья Гримм
• Жанр: Прочая детская литература

---

- Спачатку я раю табе, - сказаў Раланд, забраць у яе чарадзейную палачку, бо мы не выратуемся, калi яна кiнецца нас даганяць.

Забрала дзяўчына чарадзейную палачку, потым узяла мёртвую галаву i капнула на падлогу тры кроплi крывi: адну каля ложка, другую на кухнi, а трэцюю - на лесвiцы. А потым знiкла са сваiм любым.

Ранiцою прачнулася старая ведзьма, паклiкала сваю дачку, каб аддаць ёй фартух, але тая не з'явiлася. Тады яна крыкнула:

- Дзе ты?

- Ды я тут, на лесвiцы, падмятаю, - адказала кропля крывi.

Выйшла старая, але на лесвiцы нiкога не ўбачыла, i тады яна крыкнула яшчэ раз:

- Дзе ты?

- Ды я тут, грэюся на кухнi, - адгукнулася другая кропля крывi.

Пайшла ведзьма на кухню, але i там нiкога не ўбачыла. Крыкнула яна яшчэ раз:

- Дзе ты?

- Ой, ды я тут, на ложку, сплю! - адгукнулася трэцяя кропля крывi.

Увайшла старая ў пакой, наблiзiлася да ложка. I што ж яна ўбачыла? Сваё роднае дзiця, якое плавала ў крывi i якому сама ж галаву адсекла.

Раз'юшаная ведзьма падскочыла да акна, i паколькi бачыць магла яна далёка-далёка, то адразу заўважыла сваю падчарыцу, якая бегла са сваiм мiлым Раландам.

- Нiчога ў вас не атрымаецца, - крыкнула ведзьма. - Як бы вы далёка не адбеглi, уцекчы ад мяне вам не ўдасца.

Сунула яна ногi ў свае сямiмiльныя боты, у якiх што нi крок - аж на гадзiну наперад апынешся, i ў хуткiм часе нагнала абодвух. Як толькi заўважыла дзяўчына, што старая ўжо блiзка, ператварыла яна з дапамогай чарадзейнай палачкi свайго любага Раланда ў возера, а сама ператварылася ў качку i паплыла на сярэдзiну гэтага возера. Спынiлася ведзьма на беразе, пачала кiдаць у ваду хлебныя крошкi, каб як-небудзь падманiць да сябе качку. Ды качка не паквапiлася на падманку, i давялося старой вяртацца ўвечары нi з чым дамоў.

Тым часам дзяўчына прыняла разам з Раландам свой ранейшы выгляд, i пайшлi яны далей, i iшлi ўсю ноч, пакуль не развiднела. Потым ператварылася дзяўчына цудоўнай кветкай, якая раптам вырасла ў цярноўнiку, а свайго Раланда ператварыла яна ў скрыпача.

Неўзабаве з'явiлася ведзьма i кажа скрыпачу:

- Мiлы музыка, цi можна сарваць мне гэтую прыгожую кветку.

- Ну, зразумела, можна, - адказаў ён. - А я яшчэ табе i сыграю.

Як толькi ведзьма залезла ў зараснiк калючага цярноўнiка i наважылася сарваць кветку, - яна вельмi добра ведала, хто быў гэтай кветкай, - музыка пачаў iграць, i ведзьме супроць свайго жадання давялося скакаць, бо танец быў чарадзейны. I чым хутчэй iграў музыка, тым усё вышэй падскоквала ў танцы старая.

Калючкi ўжо ўсю вопратку падралi на ведзьме, да крывi пакалолi яе, а музыка ўсё iграў i iграў; i скакала ведзьма да таго часу, пакуль мёртвая не звалiлася на зямлю.

Вось так яны нарэшце выратавалiся, i сказаў Раланд:

- А цяпер я пайду да свайго бацькi i папрашу, каб ён наладзiў нам вяселле.

- Ну а я застануся тут, - сказала дзяўчына, - буду цябе чакаць. А каб мяне нiхто не пазнаў, ператваруся ў прыдарожны слуп з чырвонага каменя.

Раланд знiк, а дзяўчына стаяла чырвоным слупом каля дарогi i чакала свайго любага. Тым часам Раланд вярнуўся дамоў, але яго прывабiла другая дзяўчына, i ён забыў пра сваю любую.

Доўга-доўга стаяла бедная дзяўчына ў полi, i калi Раланд так i не вярнуўся да яе, яна засумавала, ператварылася ў кветку i падумала: "Няхай хто-небудзь наступiць на мяне i растопча..."

Але здарылася так, што на тым прыдарожным полi пасвiў сваiх авечак пастух. Ён заўважыў кветку, бо яна была вельмi прыгожая, сарваў яе, прынёс дамоў i схаваў сабе ў сундучок. I з таго часу пайшлi ў доме пастуха цудадзейныя справы. Устане ён ранiцою, зiрне, а ўся работа ўжо зроблена: пакой падмецены, стол i лаўкi чыстыя, у печы агонь гарыць, поўнае вядро вады стаiць. А як вернецца дамоў апоўднi - i стол ужо накрыты, i посуд з рознай ежай на iм.

I нiяк не можа пастух зразумець, як гэта ўсё само сабой робiцца - у сябе ж дома ён нiколi нiкога чужога не заўважаў, ды i хто б мог у маленькай хатцы схавацца? Усё гэта яму пэўна падабалася, але ж было i страшна; i тады ён накiраваўся да адной мудрай жанчыны за парадай.

Жанчына сказала:

- Тут нейкае чараўнiцтва, мабыць. Ты як-небудзь на досвiтку прыслухайся, цi не рухаецца што-небудзь па хаце, а калi што заўважыш - накiнь хуценька на тое самае хустку. Вось i зловiш...

Пастух так i зрабiў, як сказала яму жанчына, i на другую ранiцу, толькi-толькi пачало вiднець, ён убачыў: сундучок адчынiўся i з яго выйшла кветачка. Умомант падскочыў да яе пастух i накiнуў белую хустку. Здарылася неверагоднае: у тую ж хвiлiну перад iм вырасла цудоўная дзяўчына.

Яна расказала пастуху ўсё: пра тое, што была яна кветкай i ўвесь гэты час клапацiлася аб яго гаспадарцы, расказала i пра свой лёс. Дзяўчына вельмi спадабалася пастуху, i ён папрасiў яе выйсцi за яго замуж. Але яна адказала:

- Не, я хачу застацца вернай свайму любаму, Раланду, хоць ён мяне i пакiнуў.

Але яна абяцала пастуха не пакiдаць i весцi па-ранейшаму яго гаспадарку.

А якраз надышоў час вяселля Раланда. I былi па вясковай старой традыцыi запрошаны на вяселле ўсе навакольныя дзяўчаты пець у гонар жанiха i нявесты песнi.

Пачула аб гэтым адданая любаму дзяўчына i так засумавала, што вось-вось сэрца разарвецца ад гора, i яна не пажадала iсцi на вяселле. Але за ёю ўсё ж прыйшлi дзяўчаты i ўзялi яе з сабой.

Вось надышла яе чарга пець песню, але яна запела толькi тады, калi засталася адна, без дзяўчат. Iнакш яна не магла. Як толькi пачуў яе песню Раланд, ускочыў са свайго месца i ўсклiкнуў:

- Мне гэты голас знаёмы! Вось яна, мая сапраўдная нявеста, нiякай iншай я не жадаю!

I ўсё, што ён паспеў забыць, раптам зноў ажыло, вярнулася зноў у сэрца, як у родны дом.

I адсвяткавала тады адданая дзяўчына вяселле са сваiм любым Раландам, знiклi яе пакуты, прыйшоў час радасцi i весялосцi.

ПАПЯЛУШКА

Захварэла аднойчы ў аднаго багача жонка i адчула, што канец ёй прыходзiць. Паклiкала яна да сябе сваю адзiную дачку i гаворыць:

- Любае маё дзiця, будзь сцiплай i ласкавай, i Бог табе заўсёды дапаможа, а я буду глядзець на цябе з неба i заўсёды буду каля цябе.

Потым закрыла яна вочы i памерла. Дзяўчынка хадзiла кожны дзень на магiлу да мацi i плакала, i была цiхмянай i ласкавай.

Вось надышла зiма, i снег накрыў белым саванам магiлу, а калi вясной зноў засвяцiла сонейка, узяў багач сабе ў жонкi другую жанчыну.

Прывяла мачаха ў дом сваiх дачок. Былi яны прыгожыя i тварам белыя, але сэрцам злосныя i жорсткiя. I наступiў тады цяжкi час для беднай падчарыцы.

- Няўжо гэтая дурнiца будзе сядзець у нас у пакоi? - сказала мачаха. - Хто хоча есцi хлеб, няхай яго спачатку заробiць. Ану, хутчэй на кухню, будзеш гаспадыняй.

Адабралi яны ў яе прыгожае адзенне, надзелi на яе старую зрэбную кашулю i далi ёй драўляныя чаравiкi.

- Паглядзiце вы на гэтую гордую прынцэсу, бачыце, як убралася ў строi, гаварылi яны, смеючыся, i адвялi яе на кухню.

I павiнна была яна там з ранiцы да вечара выконваць чарнавую работу: падымацца раненька-рана, насiць ваду, палiць у печы, кухарыць i мыць. Акрамя таго, зводныя сёстры ўсяляк iмкнулiся як можна мацней яе засмуцiць насмiхалiся над ёю, высыпалi гарох i сачавiцу ў попел, i ёй трэба было сядзець i выбiраць iх адтуль.

Вечарам, калi яна ад працы вельмi стамлялася, ёй даводзiлася класцiся спаць не ў ложак, а на падлогу, побач з печчу, на попеле. I таму, што была яна заўсёды ў попеле, у пыле i гразi, празвалi яе сёстры Папялушкай. Давялося аднойчы бацьку збiрацца ехаць на кiрмаш, i спытаў ён у сваiх падчарыц, што прывезцi iм у падарунак.

- Прыгожыя строi, - сказала адна.

- Жэмчуг i каштоўныя камянi, - папрасiла другая.

- Ну, а ты што, Папялушка, хочаш?

- Прывязi мне, тата, галiнку, што на зваротным шляху першая зачэпiць цябе за шапку.

Накупляў бацька сваiм падчарыцам прыгожых сукенак, жэмчугу i самацветных каменьчыкаў, i калi вяртаўся дамоў праз лясок, галiнка арэхавая сцебанула яго, ды так моцна, што i шапку ў яго з галавы збiла. Ён адламаў гэтую галiнку i ўзяў яе з сабой. А дома падарыў падчарыцам тое, што яны прасiлi, а Папялушцы аддаў арэхавую галiнку.

Падзякавала яму Папялушка, пайшла на магiлу да мацi i пасадзiла там арэхавую галiнку. I так моцна плакала, што слёзы ручаём цяклi з яе вачэй i шчодра палiлi гэтую галiнку. Вось вырасла галiнка i стала прыгожым дрэвам. Тройчы на дзень прыходзiла Папялушка да дрэва, плакала i малiлася; i кожны раз прылятала да дрэва белая птушка; i, калi Папялушка загадвала якое-небудзь жаданне, птушка скiдвала ёй тое, што яна прасiла.

Але вось аднойчы сталася так, што кароль наладзiў банкет, якi павiнен быў доўжыцца ажно тры днi, i склiкаў на яго ўсiх прыгожых дзяўчат краiны, з тым, каб сын яго мог выбраць сабе жонку. Калi зводныя сёстры даведалiся, што iм таксама трэба з'явiцца на банкет, яны паклiкалi Папялушку i кажуць ёй:

- Прычашы нам валасы, наваксуй туфлi i зашпiлi нам засцежкi, ды як можна мацней, бо мы iдзём у каралеўскi палац на агледзiны.

Папялушка паслухалася iх, але заплакала: ёй таксама вельмi хацелася пайсцi патанцаваць; яна пачала прасiцца ў мачахi, каб тая пусцiла i яе.