Братья Гримм - Казкi (на белорусском языке)

• Название: Казкi (на белорусском языке)
• Автор: Братья Гримм
• Жанр: Прочая детская литература

---

Пытаюцца сяляне:

- А цi многа яшчэ iх там засталося?

- О, многа! - адказаў Мужычок. - Куды болей, чым вам трэба.

Дамовiлiся тады памiж сабою сяляне, што i яны таксама б не супраць авечак раздабыць - кожны па цэламу статку.

А стараста i кажа:

- Я пайду першы.

Вось прыйшлi яны ўсе разам да рэчкi, а па сiняму небу якраз на той час хадзiлi аблачынкi, тыя, што называюць баранчыкамi; яны адлюстроўвалiся ў вадзе. I вось закрычалi сяляне:

- Колькi ж авечак бачна на дне!

Прабiўся стараста наперад i гаворыць:

- Я першы кiнуся на дно, трэба ж паглядзець ды агледзецца; калi ўсё будзе як трэба, я вас паклiчу.

I вось кiнуўся ён у ваду, "шабулдых" - адгукнулася на вадзе. А сяляне падумалi, што крычыць ён "Iдзiце", - i вось яны ўсiм гуртам кiнулiся ўслед за iм у ваду.

I вымерла ўся вёска, i застаўся адзiн Мужычок наследнiкам усяго iхняга дабра i зрабiўся чалавекам багатым.

ПТУШКА ГРЫФ

Жыў ды быў некалi кароль, а дзе ён уладарыў i як яго звалi, гэтага я не ведаю. Сыноў кароль не меў, а была ў яго адна адзiная дачка, якая заўсёды хварэла, i нiводзiн з дактароў не мог яе вылечыць. Але каралю было прадказана, што дачка ягоная акрыяе, калi з'есць яблычак. I ён абвясцiў па ўсёй сваёй краiне, што хто прынясе ягонай дачцы такi яблычак, якi верне ёй здароўе, той з ёю i ажэнiцца i каралеўства атрымае ў спадчыну.

Прачуў пра гэта i адзiн селянiн, якi меў трох сыноў. I сказаў ён да старэйшага:

- Iдзi ў склеп, набяры поўны кошык найпрыгажэйшых яблыкаў з чырвонымi шчокамi ды аднясi iх у каралеўскi палац. Можа, каралеўна i акрыяе, пакаштаваўшы iх, i ты ажэнiшся з ёю ды за караля станеш.

Хлопец згадзiўся на гэта i падаўся ў дарогу пешшу. Прайшоў ён колькi часу, аж сустрэўся яму на дарозе маленькi чалавечак ды пытаецца ў яго, што нясе ён у кошыку. А Ульрых - так звалi хлопца - i адказвае:

- Жабiныя кумпячкi.

I кажа яму чалавечак на гэта:

- Хай жа так яно i будзе! - ды пайшоў сабе далей.

Неўзабаве прыйшоў Ульрых да каралеўскага замка i абвясцiў, што мае такiя яблыкi, што каралеўна, пакаштаваўшы iх, адразу акрыяе. Кароль вельмi ўзрадаваўся i загадаў паклiкаць хлопца да сябе. Але - о, жах! - толькi адчынiлi кошык, як пачалi з яго выскакваць жабяняты. Кароль дужа раззлаваўся i загадаў гнаць хлопца прэч. Вярнуўся хлопец дадому ды расказаў бацьку пра ўсё, што з iм здарылася.

Тады паслаў стары сярэдняга сына, якога Самуэлем звалi. Але i з iм сталася ўсё зусiм так, як з Ульрыхам. Сустрэўся яму на дарозе той самы маленькi чалавечак ды спытаўся ў яго гэтак жа, што нясе ён у кошыку. А Самуэль i кажа:

- Свiную шчэць.

I сказаў чалавечак:

- Хай жа так яно i будзе!

Падышоў хлопец да каралеўскага замка ды абвясцiў, што мае такiя яблыкi, што ледзь пакаштуе iх каралеўна, як адразу i акрыяе. Толькi ў замак яго не пусцiлi, сказаўшы, што iм болей яблыкаў не трэба, бо прыходзiў ужо нейкi з яблыкамi, але дурнем аказаўся. Аднак Самуэль настойлiва даводзiў, што ў яго яблыкi сапраўды такiя, якiя трэба. Нарэшце яму паверылi i прывялi да караля. Але ледзьве ён адчынiў свой кошык, усе ўбачылi, што там нiчога акрамя свiное шчэцi. Страшэнна ўзгнявiўся кароль i загадаў пагнаць хлопца з палаца бiзуном. Вярнуўшыся дадому, расказаў ён бацьку пра ўсё, што з iм здарылася.

Прачуў пра ўсё гэта малодшы сынок, якога ўсе Гансам-дурненькiм звалi, ды пачаў прасiць у бацькi, каб той дазволiў i яму аднесцi яблыкi ў замак.

- Ага, - кажа бацька, - разумныя хадзiлi ўжо, ды не ўправiлiся, навошта ж табе, дурненькаму, iсцi?

Але хлапчук не пераставаў прасiць:

- Дазвольце, татачка, мне так хочацца пайсцi!

- Што ж, iдзi, дурненькi, усё роўна нiчога з гэтага не будзе. Пачакай лепей, пакуль паразумнееш, - адказаў стары i пачаў ушчуваць яго ды бэсцiць.

Але Ганс на лаянку ды папрокi не звяртаў увагi.

- Не ўжо, дазвольце, татачка ў замак пайсцi i мне!

- Ну, мне што, iдзi, - кажа бацька, - усё адно нi з чым дадому вернешся.

Узрадаваўся Ганс, аж заскакаў.

- Ды ты, як бачу, што нi дзень усё дурнейшы робiшся, - зноў прамовiў бацька.

Але Ганс увагi на гэта не звяртаў, i настрой у яго нiколечкi не сапсаваўся.

Надыходзiла ноч, i Ганс вырашыў пачакаць да ранiцы, а потым як раней падацца да каралеўскага замка. Уначы ён анiяк не мог заснуць, а калi пачынаў драмаць, яму мроiлiся прыгажунi дзяўчаты, розныя палацы, золата ды срэбра i iншыя падобныя рэчы. На самым досвiтку ён рушыў у дарогу i неўзабаве сустрэўся з маленькiм чалавечкам у той самай старэнькай камiзэльцы, i чалавечак спытаўся ў яго, што ён нясе ў кошыку. Ганс сказаў яму, што нясе яблыкi каралеўне, i калi тая пакаштуе iх, дык адразу i здароўе да яе вернецца.

- Ну, - сказаў чалавечак, - хай жа так яно i будзе!

Але ў каралеўскi замак яго пускаць анiяк не хацедi. Яму расказалi, што двое нейкiх прыходзiлi ўжо i казалi, што ў iх яблыкi, але ж у кошыку ў аднаго былi жабяняты, а ў другога свiная шчэць. Аднак Ганс стаяў на сваiм. У яго, маўляў, анiякiя не жабяняты, а самыя найцудоўнейшыя яблыкi, якiя толькi ёсць ува ўсiм каралеўстве. Калi ён усё гэта растлумачыў, дык вартаўнiк падумаў, што гэты, бадай, не хлусiць, ды прапусцiў яго. I вось прынёс Ганс да караля свой кошык, адчынiў яго, i кароль убачыў, што ў iм залацiстыя яблыкi. Кароль так узрадаваўся, што загадаў неадкладна аднесцi iх да каралеўны i стаў у нецярпеннi ды страху чакаць, як яны на яе падзейнiчаюць. Прайшло няшмат часу, i вось паведамляюць яму радасную вестку. Але хто ж нясе яе каралю? Сама каралеўна! Толькi пакаштавала яна гэтых яблыкаў, як хвароба ўмомант пакiнула яе, i яна саскочыла з ложка. Як узрадаваўся кароль, нават i апiсаць немагчыма.

Цяпер не захацелася каралю сваю дачку замуж за Ганса аддаваць, i ён сказаў:

- Ты зрабi мне спачатку дзевяць такiх чоўнiкаў, каб па сухой зямлi лепш чым па вадзе хадзiлi.

Ганс згадзiўся на такую ўмову, вярнуўся дадому i распавёў бацьку пра ўсё, што з iм здарылася. Паслаў тады стары Ульрыха ў лес i загадаў яму зрабiць такiя чоўнiкi, як было сказана. Працаваў Ульрых старанна, Да таго ж яшчэ i насвiстваў. I вось апоўднi, калi сонца стаяла над самай галавой, раптам з'явiўся той маленькi чалавечак ды спытаўся ў яго, што ён майструе.

Ульрых адказаў:

- Драўляны посуд.

I прамовiў маленькi чалавечак:

- Што ж, хай жа так яно i будзе!

I вось, калi надышоў вечар, падумаў Ульрых, што чоўнiкi, бадай, гатовыя, i хацеў у адзiн з iх сесцi, але ўсе яны аказалiся драўляным посудам.

На другi дзень пайшоў у лес сярэднi сын, Самуэль, але i з iм здарылася тое самае, што з Ульрыхам.

На трэцi дзень пайшоў дурненькi Ганс. Працаваў ён руплiва, па ўсiм лесе чулiся моцныя ўдары ягонай сякеры. Працуючы, ён таксама напяваў ды весела насвiстваў. I з'явiўся апоўднi той самы чалавечак ды спытаўся ў яго, што ён майструе.

- Чоўнiкi раблю, якiя маглi б хадзiць па вадзе i па сушы. А вось як скончу работу, дык выдадуць за мяне замуж каралеўну.

- Ну што ж, - сказаў чалавечак, - хай жа так яно i будзе!

Увечары, калi сонца пачало садзiцца, Ганс таксама скончыў сваю работу над чоўнiкамi, караблямi ды суднамi. Сеў ён у адзiн з iх ды паплыў сабе проста да каралеўскага замка. I ляцеў ягоны чоўнiк хутка, як вецер. Кароль убачыў яго яшчэ здалёк, але ўсё нiяк не згаджаўся выдаць сваю дачку за Ганса замуж i сказаў:

- Ты мусiш спачатку ад вiдна да вiдна пасвiць сотню зайцоў, i калi хоць адзiн з iх уцячэ ад цябе, дык замуж я за цябе дачку не выдам.

Ганс згадзiўся на гэта i, не марудзячы, наступнае ранiцы, ледзь пачало на дзень брацца, пагнаў сваю чараду ў поле ды так уважлiва пасвiў, што нi адзiн заяц не ўцёк ад яго. Праз некалькi гадзiн прыходзiць з замка служанка ды кажа Гансу, каб ён даў аднаго зайца, - ёй загадана, маўляў, засмажыць яго для гасцей. Але Ганс хутка сцямiў, да чаго справа хiлiцца, ды сказаў служанцы, што не дасць ёй анiводнага, бо яму за кожнага зайца перад каралём адказваць давядзецца. З'явiлася служанка яшчэ раз увечары з такою самаю просьбай, але Ганс ёй сказаў, што вось калi сама каралеўна, маўляў, з'явiцца, дык ён дасць ёй зайца. Далажыла служанка пра гэта ў замку, i вось пайшла сама каралеўна да Ганса. I падышоў у гэты час да Ганса той маленькi чалавечак ды спытаўся, што ён робiць.

- Эх, вось павiнен напапасваць я цэлую сотню зайцоў, ды так, каб нiводзiн не ўцёк з чарады, а за гэта ажанюся я з каралеўнай i каралём зраблюся.

- Добра, - сказаў чалавечак, - вось табе ражок, як толькi якi-небудзь з зайцоў уцячэ, зайграй у яго, i заяц вернецца назад.

I вось, калi з'явiлася каралеўна, паклаў ёй Ганс зайца ў фартушок. Але не прайшла яна i ста крокаў, як зайграў Ганс у свой ражок, i заяц - скок з фартушка! Ды вярнуўся ў чараду.

Надышоў вечар, зайграў Ганс у свой ражок, сабраў усю чараду вакол сябе, пералiчыў усiх зайцоў ды пагнаў iх да замка. Быў кароль надта здзiўлены, што здолеў Ганс цэлую сотню зайцоў напапасваць i што нiводзiн не ўцёк; а ўсё-ткi не хацеў выдаць дачку за Ганса ды сказаў:

- Ты спачатку здабудзь мне пяро з крыла птушкi Грыфа!

Доўга не думаючы, падаўся Ганс у дарогу i смела пакрочыў наперад.

Увечары падышоў ён да нейкага замка, папрасiўся пераначаваць; i прыняў яго ўладар замка вельмi ветлiва ды спытаўся, куды ён iдзе.