Сергей Давидович - Замалёўкi (на белорусском языке)

• Название: Замалёўкi (на белорусском языке)
• Автор: Сергей Давидович
• Жанр: Научная Фантастика

---

Аднаго дня, калi ад марозу i мяцелiцы нельга было нос выткнуць за дзверы, я ўскiнуў на плячо ружжо, падперазаўся патранташам i падаўся ў лес паляўнiчага ж ногi кормяць.

Мяне ўвесь час цягнула да Вапеннай гары - там непралазная глуш, мноства розных слядоў, асаблiва рысiных, а мне вельмi хацелася запаляваць рысь, хоць тады я не ведаў, з якога боку да яе падступiцца...

Гудуць дрэвы, стогнуць ад ветру, але ў лесе мяцелiца з ног не валiць значна зацiшней у iм. Ружжо - напагатове, вочы пiльна абмацваюць кожны куток.

Раптам з сасны на сасну пералятае рабчык, чапляецца за нiжнi сук, i не паспеў я ўскiнуць ружжо, як ён спiкiраваў на снег у густы ельнiчак. Я застыў i не зводзiў вачэй з невялiчкага прасвету сярод елачак - павiнен жа недзе мiльгануць рабец. Стаю ў "сабачай стойцы", дрыжу ад азарту, не мiргаю. Не, думаю, я цябе перахiтру, цярпення ў мяне хопiць!

Прайшло з паўгадзiны - толькi я хацеў плюнуць i пайсцi далей, як у невялiчкiм "акенцы" памiж елачак нешта варухнулася (а мо падалося).

На ўсякi выпадак складваюся i бабахаю ў тое акенца. Нiчога не ўзляцела... Няўжо забiў рабчыка?! А можа, там нiкога i не было?!.

Хвалююся, не перазараджаю ружжо i бягу да таго месца. Падбег i... ледзь сам не грымнуўся з усiх чатырох - нiчога не разумею.

Перада мной на бялюткiм снезе ляжыць мацёры вогненны лiс! Вось гэта дык да!

Аказваецца, пакуль я, раскрыўшы рот, стаяў i чакаў рабчыка, лiс, якi прабягаў непадалёку, пачуў свежыя сляды птушкi i хацеў паласавацца "маiм" рабчыкам, але, бедалага, папаўся сам...

Падвязаў я цераз плячо багаты трафей i з важнецкiм выглядам пакрочыў прамiком у Лысую Гару, дзе жыў самы сталы наш брат Коля. А дарога ў Лысую Гару пралягае праз Буды, вось я i "купаўся" ў паляўнiчай славе, нядбайна адказваючы на шматлiкiя пытаннi жыхароў тых вёсак:

- Лiс пёр, як маланка, нават вочы не паспявалi за iм, але мой стрэл iмгненна спынiў яго... Ды гэткiх лiсаў я магу страляць хоць кожны дзень...

Назад у Карпiлаўку я iшоў праз Жукаўку - трэба ж было i там заявiць аб сабе...

"Пакарыўшы" Жукаўку, я прамiком, цераз лес i лугi падаўся дамоў. Раптам чую, як недзе ў лесе сабака "з голасам" гонiць зайца. Па брэху пазнаю Абiсiнцавага ганчака, якi самастойна, без "непрасыхаючага" гаспадара, штодзённа бегаў у лес i "зганяў ахвоту", ганяючы зайцоў.

Прыслухаўся - брэх наблiжаецца да мяне. Скокнуў я пад лазовы куст, i зноў спёрла дыханне, дрыжу ад азарту.

Бачу, як па лузе прама на мяне паволi клыпае заяц. Наогул, заяц ад сабакi ўцякае не з усiх ног, а з прыпынкамi, прысядаючы на заднiя лапы i "стрыгучы" вушамi паветра.

Гэты таксама - скок, скок - сядзе, скок, скок i паслухае...

Не "дакульгаўшы" метраў дваццаць да мяне, заяц сеў i натапырыў вушы. Сядзiць слупком, як на талерцы, - толькi страляй! Я старанна прыцэльваюся i думаю: "З аднаго боку - вiсiць лiс, з другога - заяц! Такога яшчэ свет не бачыў! Прыйдзецца зноў iсцi ў Лысую Гару праз Буды..."

Пакуль мае мазгi малявалi такiя карцiны, заяц зрабiў рэзкую скiдку ўбок, каб збiць са следу сабаку, - я толькi паспеў цiскануць на курок, але заяц паспяхова паказаў мне адно месца i знiк, растаў у снежнай завiрусе.

Я, ад злосцi на сябе, схапiў з галавы шапку, кiнуў пад ногi i давай таптаць яе нагамi, абзываючы сябе самымi апошнiмi словамi: ". . . . . .", ". . . . . ." i гэтак далей.

СУПЕРПАДАРУНАК

Самае цяжкае - выбраць i купiць падарунак, калi iдзеш да некага на дзень нараджэння. Бывае, падабаецца падарунак - ды не дазваляюць грошы, цана "кусаецца", а калi грошы ўсё ж дазваляюць - дык падарунак, як кажуць, нi сабе, нi людзям. Вось i збiваеш апошнiя падэшвы, туляючыся па крамах.

Што нi кажыце, а складаная гэта справа - хадзiць на днi нараджэння! Уручаеш iмянiннiку тое, што купiў, i бадзёра "падсалоджваеш":

- Вось! Самае лепшае i дарагое купiў! Спажывай!

А ў беднага iмянiннiка ад разгубленасцi скiвiца адвiсла, вусны дрыжаць ад крыўды, а вочы дык зусiм крычаць:

- Што ты мне купiў?! Я ж разлiчваў на большае!..

Гэтак можна i свята сапсаваць, i наогул з гаспадаром пасварыцца.

Але пажартавалi, i хопiць!

Прыехала ў маю Карпiлаўку да сваiх бацькоў на адпачынак маладая жанчына з мужам i сынам аж з далёкай Керчы. У той Керчы ўсёй радасцi - адно толькi мора, ды i тая адзiная радасць - для iншагародных адпачываючых i турыстаў. Мясцовым жыхарам - не да мора.

Трэба яшчэ дадаць, што ў той Керчы грыбамi i не пахне, а ў нас - лясы гнiюць ад iх. А дзе вы бачылi чалавека, якi б не любiў збiраць грыбы, асаблiва баравiчкi? Вось i гэтыя керчанцы за грыбамi ажно калоцяцца, гаворку пра iх з языкоў не скiдваюць i кожную ранiцу бягуць, спатыкаючыся, у лес...

Але грыбы - не мох, не растуць па ўсiм лесе без разбору. Кожны грыб любiць свае мясцiны, ды i год на год не прыходзiцца. Напрыклад, мiнулым годам баравiкi раслi па барах, па белых iмхах, сёлета - па бярэзнiках ды пад дубамi, наступным годам - могуць прытаiцца ў ельнiках. Тут патрэбен асаблiвы нюх. Можна цэлы дзень працягацца па лесе, а знайсцi аднаго казляка, ды i за таго чэрвi б'юцца. А можна i за гадзiну-дзве нарэзаць баравiкоў - як падняць...

Пабягуць чуць свет керчанцы ў лес, ногi адаб'юць па самую паяснiцу, а нясуць дамоў нейкiя сыраежкi, паедзеныя смаўжамi, чашчавiкi счарнелыя, куркi ды некалькi лiсiц, адным словам - смецце.

Я звычайна ў лес не спяшаюся - у мяне "свае" запаведныя куткi. "Мае" грыбы - будуць мне! Ды i па лесе я iду пацiху, туды-сюды крутнуся, прыпыняюся, аглядваюся - грыбы гэта любяць i не хаваюцца.

Некаторы грыбнiк iмчыць па лесе, як лось, задраўшы галаву i збiваючы нагамi тое, што шукае, быццам грыбы растуць не пад нагамi, а на елках...

Iду я з лесу дамоў - кошык паўнюткi адных баравiкоў, ажно вывальваюцца. Параўняўся з хатай, у якой гасцююць керчанцы, i быў вымушаны прыпынiцца, бо яны ўбачылi мяне праз вокны i выскачылi на двор - ледзь дзверы з завесамi не знеслi.

- Ай! Ой! Якi цуд! Якi жах! Дзе быў? А мы ж - нi разу! А ты ж кожны раз!..

А потым маладая жанчына слёзна папрасiла:

- Калi не хочаш, каб у мяне разарвалася сэрца, - не хадзi болей пад нашымi вокнамi з такой прыгажосцю! Вельмi прашу - пашкадуй мяне!

Я прыйшоў дахаты, напiўся вады, скiнуў боты i сеў адпачыць на лаўку. Праз дарогу, на лузе збiралi рамонкi дзве дзяўчынкi - Кацюнька i Iрачка. Назбiралi вялiзныя букеты i iдуць ля нашага плота, аб нечым шчабечуць. Пытаюся ў iх, навошта так многа рамонкаў, а яны адказваюць:

- Сёння ж у цёцi Наташы - дзень нараджэння!

Я i рот раскрыў. Цёця Наташа - гэта ж керчанская жанчына, у якой ледзь сэрца не разарвалася ад маiх баравiкоў.

Я падскочыў з лаўкi, нiбы сядзеў на вострым цвiку, схапiў кош з баравiкамi i - подбегам да суседзяў. Заскокваю ў хату i стаўлю ля ног iмянiннiцы свой падарунак:

- З днём нараджэння! Гэта вам! - i бачу, як вусны жанчыны заквiтнелi радаснай усмешкай, а ў вачах успыхнуў шчаслiвы агеньчык.

"ЖЫДОЎСКАЯ" ГАРА

Толькi я прыехаў на сваiм "карчу" - "Жыгулях" - у Карпiлаўку, як да мяне прыбегла Левандоўская Надзя i залямантавала скрозь слёзы:

- А мой ты братачка! Памажы ж ты мне! А трэба ж ехаць у Лагойск у суд! А з Карпiлаўкi ж у Лагойск можна трапiць толькi праз Менск! А я б адна i праз Менск даехала, а мне ж патрэбны дзве сведкi! А яны ж на аўтобусе праз Менск ехаць адказваюцца - гэта ж за дзень не справiшся... - i сыпле, i сыпле...

У мяне аж галава закруцiлася ад такога "наскоку".

- Пачакай, Надзя! Што за суд, што за справы ў Лагойску?..

Высветлiлася, што беднай жанчыне, якая ўжо восьмы дзесятак свайго жыцця пачала ўжываць, трэба ехаць у лагойскi суд i даказваць, што чорнае - заўсёды застаецца чорным...

Надзю, калi яна была дзяўчынай, немцы ў сорак трэцiм годзе пагналi ў Германiю - у рабства. Глынула яна гора, аж горка стала на ўсё жыццё...

I вось сёння састарэлай i спрацаванай жанчыне немцы абяцаюць заплацiць некалькi марак за тое, што рабавалi i зневажалi. Але, аказалася, не проста атрымаць той "гасцiнец" - часу прайшло многа, дакументаў анiякiх, сведкi павымiралi - тупай, чалавеча, у суд, даказвай, што ты ў вайну не цукеркi смактаў, а гора гараваў...

Я згадзiўся звазiць былую падняволеную з сынам i двух сведак у Лагойск карона з маёй галавы ад гэтага не звалiцца.

Ранiца выдалася сонечная, ласкавая. Сведкi - знаёмыя мне з дзяцiнства бабы, гаваркiя i цiкавыя, сама Надзя - таксама свайму языку спакою не давала не паездка, а ўзнагарода за "сухое", афiцыйнае гарадское жыццё.

Зрабiла Надзя ў Лагойску неабходную справу, уцiснулiся мы ў маю машыну i коцiм назад.

Толькi мiнулi шашу, што вядзе на Хатынь, як адна са сведак - Настаровiч Таццяна - i кажа, паказваючы ўправа:

- А вось гэта - Жыдоўская гара!..

Мы зiрнулi на мiльгануўшую гарушку i нiчога не разгледзелi, акрамя зубчатага лесу на ёй.

- Што за гара? Чаму так завецца? - пытаюся ў Таццяны.

Яна адвяла ад лесу памакрэлыя вочы i ўсхвалявана, нiбы гэта было ўчора, расказала пра няшчасных жыдоў - нашых землякоў з Лагойшчыны.

- Памятаю, - з болем выдыхнула Настаровiч, - як немцы забiралi з нашай вёскi жыдоўскую сям'ю з малымi дзецьмi, сярод якiх быў i мой аднакласнiк Мiша. Ён рос вельмi здатным хлопчыкам, iмгненна рашаў самыя складаныя задачы ў класе... I яшчэ ён быў надзвычай вясёлы - увесь час усмiхаўся, быццам адчуваў, што не дасмяецца ў сваiм жыццi... Калi гналi iхнюю сям'ю, - працягвала Таццяна, - Мiша iшоў па-мужчынску маўклiва, з суровым тварам, а яго пяцiгадовая сястра Кларачка ўсцiлала дарогу слязьмi буйнымi... Плакала i iх мацi, прадчуваючы бяду...